BHDC 113 Solved Assignment 2022-2023

рднाрдЧ-1

1. рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╡िрдХाрд╕ рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓िрдП ।

Answer 1 :-

рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рджूрд╕рд░ा рдпुрдЧ 1873 рд╕े 1900 рддрдХ рдЪрд▓рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рдПрдХ рдЫोрд░ рдкрд░ рдЖाрд░рддेрди्рджु рдХा "рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдоैрдЧрдЬीрди" рдеा рдУрд░ рдиाрдЧрд░ीрдк्рд░рдЪाрд░िрдгी рд╕рднा рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрдоोрджрдирдк्рд░ाрдк्рдд "рд╕рд░рд╕्рд╡рддी" рдЗрди 27 рд╡рд░्рд╖ों рдоैं рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдкрдд्рд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 300-350 рд╕े рдКрдкрд░ рд╣ै рдФрд░ рдпे рдиाрдЧрдкुрд░ рддрдХ рдлैрд▓े рд╣ुрдП рд╣ैं। рдЕрдзिрдХांрд╢ рдкрдд्рд░ рдоाрд╕िрдХ рдпा рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдеे।


рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░ों рдоें рдиिрдмंрдз, рдирд╡рд▓ рдХрдеा (рдЙрдкрди्рдпाрд╕), рд╡ाрд░्рддा рдЖрджि рдХे рд░ूрдк рдоें рдХुрдЫ рдЕрдзिрдХ рд╕्рдеाрдпी рд╕ंрдкрдд्рддि рд░рд╣рддी рдеी, рдкрд░рди्рддु рдЕрдзिрдХांрд╢ рдкрдд्рд░ 10-15 рдкृрд╖्рдаों рд╕े рдЕрдзिрдХ рдирд╣ीं рдЬाрддे рдеे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╣рдо рдЖрдЬ рдХे рд╢рдм्рджों рдоें "рд╡िрдЪाрд░рдкрдд्рд░" рд╣ी рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдкрдд्рд░ों рдоें рд╕рдоाрдЪाрд░ों рдФрд░ рдЙрдирдкрд░ рдЯिрдк्рдкрдгिрдпों рдХा рднी рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рдеा।


рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рджैрдиिрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╡िрд╢ेрд╖ рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдирд╣ीं рдеा рдФрд░ рдХрджाрдЪिрдд्‌ рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЙрди рджिрдиों рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдФрд░ рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░ рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЬрдирдЬाрдЧрд░рдг рдоें рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднाрдЧ рд▓िрдпा рдеा।

рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЗрди 25 рд╡рд░्рд╖ों рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рднाрд░рддेрди्рджु рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдеी। "рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा" (1867), "рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдоैрдЧрдЬीрди" (1874), рд╢्рд░ी рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдЪंрдж्рд░िрдХा" (1874), рдмाрд▓рдмोрдзिрдиी (рд╕्рдд्рд░ीрдЬрди рдХी рдкрдд्рд░िрдХा, 1874) рдХे рд░ूрдк рдоें рднाрд░рддेрди्рджु рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдкрдердк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХिрдпा рдеा। рдЙрдирдХी рдЯीрдХाрдЯिрдк्рдкрдгिрдпों рд╕े рдЕрдзिрдХрд░ी рддрдХ рдШрдмрд░ाрддे рдеे рдФрд░ "рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा” рдХे "рдкंрдЪ" рдкрд░ рд░ुрд╖्рдЯ рд╣ोрдХрд░ рдХाрд╢ी рдХे рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдиे рднाрд░рддेрди्рджु рдХे рдкрдд्рд░ों рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХे рд▓िрдП рд▓ेрдиा рднी рдмंрдж рдХрд░ा рджिрдпा рдеा।


рдЗрд╕рдоें рд╕ंрджेрд╣ рдирд╣ीं рдХि рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рднी рднाрд░рддेрди्рджु рдкूрд░्рдгрддрдпा рдиिрд░्рднीрдХ рдеे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдирдП рдирдП рдкрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджिрдпा। "рд╣िंрджी рдк्рд░рджीрдк", "рднाрд░рддрдЬीрд╡рди" рдЖрджि рдЕрдиेрдХ рдкрдд्рд░ों рдХा рдиाрдордХрд░рдг рднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣ी рдХिрдпा рдеा। рдЙрдирдХे рдпुрдЧ рдХे рд╕рднी рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЕрдЧ्рд░рдгी рдоाрдирддे рдеे।

рднाрд░рддेрди्рджु рдХे рдмाрдж рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЬो рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдЖрдП рдЙрдирдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рдеे рдкंрдбिрдд рд░ुрдж्рд░рджрдд्рдд рд╢рд░्рдоा, (рднाрд░рддрдоिрдд्рд░, 1877), рдмाрд▓рдХृрд╖्рдг рднрдЯ्рдЯ (рд╣िंрджी рдк्рд░рджीрдк, 1877), рджुрд░्рдЧाрдк्рд░рд╕ाрдж рдоिрд╢्рд░ (рдЙрдЪिрдд рд╡рдХ्рддा, 1878), рдкंрдбिрдд рд╕рджाрдиंрдж рдоिрд╢्рд░ (рд╕ाрд░рд╕ुрдзाрдиिрдзि, 1878), рдкंрдбिрдд рд╡ंрд╢ीрдзрд░ (рд╕рдЬ्рдЬрди-рдХीрд░्рдд्рддि-рд╕ुрдзाрдХрд░, 1878), рдмрджрд░ीрдиाрд░ाрдпрдг рдЪौрдзрд░ी "рдк्рд░ेрдордзрди" (рдЖрдиंрджрдХाрджंрдмिрдиी, 1881), рджेрд╡рдХीрдиंрджрди рдд्рд░िрдкाрдаी (рдк्рд░рдпाрдЧ рд╕рдоाрдЪाрд░, 1882), рд░ाрдзाрдЪрд░рдг рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी(рднाрд░рддेрди्рджु, 1882), рдкंрдбिрдд рдЧौрд░ीрджрдд्рдд (рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдк्рд░рдЪाрд░рдХ, 1882), рд░ाрдЬ рд░ाрдордкाрд▓ рд╕िंрд╣ (рд╣िंрджुрд╕्рддाрди, 1883), рдк्рд░рддाрдкрдиाрд░ाрдпрдг рдоिрд╢्рд░ (рдм्рд░ाрд╣рдордг, 1883), рдЕंрдмिрдХाрджрдд्рдд рд╡्рдпाрд╕, (рдкीрдпूрд╖рдк्рд░рд╡ाрд╣, 1884), рдмाрдмूрд░ाрдордХृрд╖्рдг рд╡рд░्рдоा (рднाрд░рддрдЬीрд╡рди, 1884), рдкं. рд░ाрдордЧुрд▓ाрдо рдЕрд╡рд╕्рдеी (рд╢ुрднрдЪिंрддрдХ, 1888), рдпोрдЧेрд╢рдЪंрдж्рд░ рд╡рд╕ु (рд╣िंрджी рдмंрдЧрд╡ाрд╕ी, 1890), рдкं. рдХुंрджрдирд▓ाрд▓ (рдХрд╡ि рд╡ рдЪिрдд्рд░рдХाрд░, 1891) рдФрд░ рдмाрдмू рджेрд╡рдХीрдиंрджрди рдЦрдд्рд░ी рдПрд╡ं рдмाрдмू рдЬрдЧрди्рдиाрдерджाрд╕ (рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ुрдзाрдиिрдзि, 1894) |


1895 рдИ. рдоें "рдиाрдЧрд░ीрдк्рд░рдЪाрд░िрдгी рдкрдд्рд░िрдХा” рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЖрд░ंрдн рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрдд्рд░िрдХा рд╕े рдЧंрднीрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХा рдЖрд░ंрдн рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдо рдЗрд╕े рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдк्рд░рдХाрд╢рд╕्рддंрдн рдоाрди рд╕рдХрддे рд╣ैं। 1900 рдИ. рдоें "рд╕рд░рд╕्рд╡рддी" рдФрд░ "рд╕ुрджрд░्рд╢рди" рдХे рдЕрд╡рддрд░рдг рдХे рд╕ाрде рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЗрд╕ рджूрд╕рд░े рдпुрдЧ рдкрд░ рдкрдЯाрдХ्рд╖ेрдк рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

рдЗрди 25 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЕрдиेрдХ рджिрд╢ाрдУं рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ। рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдкрдд्рд░ рд╢िрдХ्рд╖ाрдк्рд░рд╕ाрд░ рдФрд░ рдзрд░्рдордк्рд░рдЪाрд░ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдеे। рднाрд░рддेрди्рджु рдиे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рджिрд╢ाрдПँ рднी рд╡िрдХрд╕िрдд рдХीं рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣ी "рдмाрд▓ाрдмोрдзिрдиी" (1874) рдиाрдо рд╕े рдкрд╣рд▓ा рд╕्рдд्рд░ी-рдоाрд╕िрдХ-рдкрдд्рд░ рдЪрд▓ाрдпा। рдХुрдЫ! рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд╕्рд╡рдпं рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЙрддрд░рддे рджेрдЦрддे рд╣ैं - "рднाрд░рддрднрдЧिрдиी" (рд╣рд░рджेрд╡ी, 1888), "рд╕ुрдЧृрд╣िрдгी" (рд╣ेрдоंрддрдХुрдоाрд░ी, 1889)।

рдЗрди рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдзрд░्рдо рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЖрд░्рдпрд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХे рдк्рд░рдЪाрд░рдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдХ्рд░िрдп рдеे। рдм्рд░рд╣рдорд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд░ाрдзाрд╕्рд╡ाрдоी рдордд рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХुрдЫ рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдоिрд░्рдЬाрдкुрд░ рдЬैрд╕े рдИрд╕ाрдИ рдХेंрдж्рд░ों рд╕े рдХुрдЫ рдИрд╕ाрдИ рдзрд░्рдо рд╕ंрдмंрдзी рдкрдд्рд░ рднी рд╕ाрдордиे рдЖрддे рд╣ैं, рдкрд░ंрддु рдпुрдЧ рдХी рдзाрд░्рдоिрдХ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрдУं рдХो рд╣рдо рдЖрд░्рдпрд╕рдоाрдЬ рдХे рдФрд░ рдкौрд░ाрдгिрдХों рдХे рдкрдд्рд░ों рдоें рд╣ी рдкाрддे рд╣ैं।

рдЖрдЬ рдпे рдкрдд्рд░ рдХрджाрдЪिрдд्‌ рдЙрддрдиे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдирд╣ीं рдЬाрди рдкрдб़рддे, рдкрд░ंрддु рдЗрд╕рдоें рд╕ंрджेрд╣ рдирд╣ीं рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣िрди्рджी рдХी рдЧрдж्рдпрд╢ैрд▓ी рдХो рдкुрд╖्рдЯ рдХिрдпा рдФрд░ рдЬрдирддा рдоें рдирдП рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдЬ्рдпोрддि рднी। рдЗрди рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡ाрджрд╡िрд╡ाрджों рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрднिрди्‍рди рд╡рд░्рдЧ рдФрд░ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рд╕ुрдзाрд░ рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ुрдП рдФрд░! рдмрд╣ुрдд рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ी рд╕ांрдк्рд░рджाрдпिрдХ рдкрдд्рд░ों рдХी рдмाрдв़ рдЖ рдЧрдИ। рд╕ैрдХрдб़ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡िрднिрди्‍рди рдЬाрддीрдп рдФрд░ рд╡рд░्рдЧीрдп рдкрдд्рд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдП рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрд╕ंрдЦ्рдп рдЬрдиों рдХो рд╡ाрдгी рджी।

рдЖрдЬ рд╡рд╣ी рдкрдд्рд░ рд╣рдоाрд░ी рдЗрддिрд╣ाрд╕рдЪेрддрдиा рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рднाрд╖ा рд╢ैрд▓ी, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдерд╡ा рд░ाрдЬрдиीрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХोрдИ рдЕрдк्рд░рддिрдо рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рд╣ो। рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े "рд╣िंрджी рдк्рд░рджीрдк" (1877), рдм्рд░ाрд╣рдордг (1883), рдХ्рд╖рдд्рд░िрдпрдкрдд्рд░िрдХा (1880), рдЖрдиंрджрдХाрджंрдмिрдиी (1881), рднाрд░рддेрди्рджु (1882), рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдк्рд░рдЪाрд░рдХ (1882), рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдкрдд्рд░िрдХा (рдкрд╢्рдЪाрдд्‌ рдкीрдпूрд╖рдк्рд░рд╡ाрд╣, 1883), рдХрд╡ि рдХे рдЪिрдд्рд░рдХाрд░ (1897), рдиाрдЧрд░ी рдиीрд░рдж (1883), рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ुрдзाрдиिрдзि (894) рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднाрд░рддрдоिрдд्рд░ (1877), рдЙрдЪिрдд рд╡рдХ्рддा (1878), рд╕ाрд░ рд╕ुрдзाрдиिрдзि (1878), рднाрд░рддोрджрдп (рджैрдиिрдХ, 1883), рднाрд░рдд рдЬीрд╡рди (1884), рднाрд░рддोрджрдп (рджैрдиिрдХ, 1885), рд╢ुрднрдЪिंрддрдХ (1887) рдФрд░ рд╣िंрджी рдмंрдЧрд╡ाрд╕ी (1890) рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं।


рдЗрди рдкрдд्рд░ों рдоें рд╣рдоाрд░े 9рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрд░рд╕िрдХों, рд╣िंрджी рдХे рдХрд░्рдорда рдЙрдкाрд╕рдХों, рд╢ैрд▓ीрдХाрд░ों рдФрд░ рдЪिंрддрдХों рдХी рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдиिрдзि рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै। рдпрд╣ рдХ्рд╖ोрдн рдХा рд╡िрд╖рдп рд╣ै рдХि рд╣рдо рдЗрд╕ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХा рдкрдд्рд░ों рдХी рдлाрдЗрд▓ों рд╕े рдЙрдж्рдзाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХे।

рдмाрд▓рдХृрд╖्рдг рднрдЯ्рдЯ, рдк्рд░рддाрдкрдиाрд░ाрдпрдг рдоिрд╢्рд░, рд╕рджाрдиं рдоिрд╢्рд░, рд░ुрдж्рд░рджрдд्рдд рд╢рд░्рдоा, рдЕंрдмिрдХाрджрдд्рдд рд╡्рдпाрд╕ рдФрд░ рдмाрд▓рдоुрдХुंрдж рдЧुрдк्рдд рдЬैрд╕े рд╕рдЬीрд╡ рд▓ेрдЦрдХों рдХी рдХрд▓рдо рд╕े рдиिрдХрд▓े рд╣ुрдП рди рдЬाрдиे рдХिрддрдиे рдиिрдмंрдз, рдЯिрдк्рдкрдгी, рд▓ेрдЦ, рдкंрдЪ, рд╣ाрд╕ рдкрд░िрд╣ाрд╕ рдФрдк рд╕्рдХेрдЪ рдЖрдЬ рдоें рд╣рдоें рдЕрд▓рдн्рдп рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं। рдЖрдЬ рднी рд╣рдоाрд░े рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдЙрдирд╕े рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕ीрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЕрдкрдиे рд╕рдордп рдоैं рддो рд╡े рдЕрдЧ्рд░рдгी рдеे рд╣ी।


рдмीрд╕рд░्рд╡ी рд╢рддाрдм्рджी рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдиिрдХрдЯ рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдоें рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдкिрдЫрд▓े рдпुрдЧ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╣ी рд╡िрд╡िрдзрддा рдФрд░ рдмрд╣ुрд░ूрдкрддा рдоिрд▓рддी рд╣ै। 9рд╡ीं рд╢рддी рдХे рдкрдд्рд░рдХाрд░ों рдХो рднाрд╖ा- рд╢ैрд▓ीрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкрдб़ा рдеा। рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рдУрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдФрд░ рдЙрд░्рджू рдХे рдкрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрдордиे рдЕрдкрдиी рд╡рд╕्рддु рд░рдЦрдиी рдеी।

рдЕрднी рд╣िंрджी рдоें рд░ुрдЪि рд░рдЦрдиेрд╡ाрд▓ी рдЬрдирддा рдмрд╣ुрдд рдЫोрдЯी рдеी। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдмрджрд▓ी рдФрд░ рд╣рдо рд╣िंрджी рдкрдд्рд░ों рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рддे рдкाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╢рддाрдм्рджी рд╕े рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕рдоाрдЬрд╕ुрдзाрд░ рдХे рдЖंрджोрд▓рди рдХुрдЫ рдкीрдЫे рдкрдб़ рдЧрдП рдФрд░ рдЬाрддीрдп рдЪेрддрдиा рдиे рдзीрд░े-рдзीрд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪेрддрдиा рдХा рд░ूрдк рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд▓िрдпा।


'рдлрд▓рдд: рдЕрдзिрдХांрд╢ рдкрдд्рд░, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддि рдХो рд╣ी рд▓ेрдХрд░ рдЪрд▓े। рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░ों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें 'рдкрд╣рд▓े рджो рджрд╢рдХों рдоें рдЖрдЪाрд░्рдп рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкाрджिрдд "рд╕рд░рд╕्рд╡рддी" (1903-98) рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рд░рд╣ा। рд╡рд╕्рддुрдд: рдЗрди рдмीрд╕ рд╡рд░्рд╖ों рдоैं рд╣िंрджी рдХे рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░ рдПрдХ рдорд╣ाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╢рдХ्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдП।

рд╢ृंрдЦрд▓िрдд рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрдИ рдкрдд्рд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдП - рдЬैрд╕े рдЙрдкрди्рдпाрд╕ 1907, рд╣िंрджी рдиाрд╡िрд▓ 1907, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓рд╣рд░ी 1902, рдЙрдкрди्рдпाрд╕рд╕ाрдЧрд░ 1903, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХुрд╕ुрдоांрдЬрд▓ि 1904, рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдмрд╣ाрд░ 1907, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдк्рд░рдЪाрд░ 1921 рдХेрд╡рд▓ рдХрд╡िрддा рдЕрдерд╡ा рд╕рдорд╕्рдпाрдкूрд░्рддि рд▓ेрдХрд░ рдЕрдиेрдХ рдкрдд्рд░ рдЙрдирдиीрд╕рд╡ीं рд╢рддрдм्рджी рдХे рдЕंрддिрдо рд╡рд░्рд╖ो рдоें рдиिрдХрд▓рдиे рд▓рдЧे рдеे। рд╡े рдЪрд▓े рд░рд╣े। рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдиा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें "рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдХ" (1902) рдФрд░ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╢ोрдз рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд “рдЗрддिрд╣ाрд╕” (1905) рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рднी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдШрдЯрдиाрдПँ рд╣ैं।

рдкрд░ंрддु рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдиे "рдоिрд╕्рд▓ेрдиी” () рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬो рдЖрджрд░्рд╢ рд░рдЦा рдеा, рд╡рд╣ рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд░рд╣ा рдФрд░ рдЗрд╕ рд╢्рд░ेрдгी рдХे рдкрдд्рд░ों рдоैं рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рдХुрдЫ рдеोрдб़े рд╣ी рдкрдд्рд░ों рдХा рдиाрдо рд▓िрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬैрд╕े "рднाрд░рддेрди्рджु" (1905), рдиाрдЧрд░ी рд╣िрддैрд╖िрдгी рдкрдд्рд░िрдХा, рдмॉрдХीрдкुрд░ (1905), рдиाрдЧрд░ीрдк्рд░рдЪाрд░рдХ (1906), рдоिрдеिрд▓ाрдоिрд╣िрд░ (1970) рдФрд░ рдЗंрджु (1909)।

"рд╕рд░рд╕्рд╡рддी" рдФрд░ "рдЗंрджु" рджौрдиों рд╣िрди्рджी рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдЪेрддрдиा рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं рдФрд░ 'рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рд╣рдо рдЙрди्рд╣ें рдЙрд╕ рдпुрдЧ рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рд╢ीрд░्рд╖рдордгि рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। “рд╕рд░рд╕्рд╡рддी” рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдЪाрд░्рдп рдорд╣ाрд╡ीрд░рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдФрд░ "рдЗंрджु” рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдкंрдбिрдд рд░ूрдкрдиाрд░ाрдпрдг рдкांрдбेрдп рдиे рдЬिрд╕ рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рд╕рддрд░्рдХрддा, рдЕрдз्рдпрд╡рд╕ाрдп рдФрд░ рдИрдоाрдирджाрд░ी рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд╣рдоाрд░े рд╕ाрдордиे рд░рдЦा рд╡рд╣ рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдПрдХ рдирдИ рджिрд╢ा рджेрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ुрдЖ।

2. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдЯिрдк्рдкрдгी рд▓िрдЦिрдП। 

(рдХ) рдХрд╡िрд╡рдЪрди рд╕ुрдзा

Answer 2 :-


рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा рднाрд░рддेрди्рджु рд╣рд░िрд╢рдЪंрдж्рд░ рджрд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдПрдХ рд╣िрди्рджी рд╕рдоाрдЪाрд░рдкрдд्рд░ рдеा। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди 5 рдЕрдЧрд╕्рдд 1867 рдХो рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी рдЖрд░рдо्рдн рд╣ुрдЖ рдЬो рдПрдХ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдШрдЯрдиा рдеी। рдпрд╣ рдХрд╡िрддा-рдХेрди्рдж्рд░िрдд рдкрдд्рд░ рдеा। рдЗрд╕ рдкрдд्рд░ рдиे рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдирдпे рдЖрдпाрдо рдк्рд░рджाрди рдХिрдП। рд╣िрди्рджी рдХे рдорд╣ाрди рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдХ рдбॉ. рд░ाрдорд╡िрд▓ाрд╕ рд╢рд░्рдоा рд▓िрдЦрддे рд╣ैं- "рдХрд╡ि рд╡рдЪрди рд╕ुрдзा рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХрд░рдХे рднाрд░рддेрди्рджु рдиे рдПрдХ рдирдП рдпुрдЧ рдХा рд╕ूрдд्рд░рдкाрдд рдХिрдпा।"

рдЖрд░рдо्рдн рдоें рднाрд░рддेрди्рджु 'рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा' рдоें рдкुрд░ाрдиे рдХрд╡िрдпों рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рдЫाрдкрддे рдеे, рдЬैрд╕े рдЪंрдж рдмрд░рджाрдИ рдХा рд░ाрд╕ो, рдХрдмीрд░ рдХी рд╕ाрдЦी, рдЬाрдпрд╕ी рдХा рдкрдж्рдоाрд╡рдд, рдмिрд╣ाрд░ी рдХे рджोрд╣े, рджेрд╡ рдХा рдЕрд╖्рдЯрдпाрдо рдФрд░ рджीрдирджрдпाрд▓ु рдЧिрд░ि рдХा рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдмाрдЧ।

'рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा' рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рддो рдЫрдкрддा рд╣ी рдеा, рдЙрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╕рдоाрдЪाрд░, рдпाрдд्рд░ा, рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдзрд░्рдо, рд░ाрдЬрдиीрддि рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдиीрддि рд╡िрд╖рдпрдХ рд▓ेрдЦ рднी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рдеे। рдЗрд╕рд╕े рдкрдд्рд░िрдХा рдХी рдЬрдирдк्рд░िрдпрддा рдмрдв़рддी рдЧрдИ। рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпा рдЗрддрдиी рдХि рдЙрд╕े рдоाрд╕िрдХ рд╕े рдкाрдХ्рд╖िрдХ рдФрд░ рдлिрд░ рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा। рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рджूрд╕рд░े рд╡рд░्рд╖ рдпрд╣ рдкрдд्рд░िрдХा рдкाрдХ्рд╖िрдХ рд╣ो рдЧрдИ рдеी рдФрд░ 5 рд╕िрддंрдмрд░, 1873 рд╕े рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ।

рднाрд░рддेрди्рджु рдХी рдЯीрдХाрдЯिрдк्рдкрдгिрдпों рд╕े рдЕрдзिрдХрд░ी рддрдХ рдШрдмрд░ाрддे рдеे рдФрд░ “рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा” рдХे “рдкंрдЪ” рдкрд░ рд░ुрд╖्рдЯ рд╣ोрдХрд░ рдХाрд╢ी рдХे рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдиे рднाрд░рддेрди्рджु рдХे рдкрдд्рд░ों рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХे рд▓िрдП рд▓ेрдиा рднी рдмंрдж рдХрд░ा рджिрдпा рдеा।

рд╕ाрдд рд╡рд░्рд╖ो рддрдХ 'рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा' рдХा рд╕ंрдкाрджрдХ-рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рднाрд░рддेрди्рджु рдиे рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рдоिрдд्рд░ рдЪिंрддाрдордгि рдзрдб़рдлрд▓े рдХो рд╕ौंрдк рджिрдпा рдФрд░ 'рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдоैрдЧ्рдЬीрди' рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди 5 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░, 1873 рдХो рдмрдиाрд░рд╕ рд╕े рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा। 'рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдоैрдЧрдЬीрди' рдХे рдоुрдЦрдкृрд╖्рда рдкрд░ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд░рд╣рддा рдеा рдХि рдпрд╣ 'рдХрд╡िрд╡рдЪрдирд╕ुрдзा' рд╕े рд╕ंрдмрдж्рдз рд╣ै।

рдЙрд╕ рдЬ़рдоाрдиे рдоें рдпрд╣ рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ी рд░ाрд╢ि рдеी। рд╡े 78 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдорд░ рдоैं рд░ेрд▓рд╡े рдоें рдмрд╣ाрд▓ рд╣ुрдП рдеे। рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо 1864 рдИ. рдоें рд╣ुрдЖ рдеा рдФрд░ 1882 рдИ. рд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдиौрдХрд░ी рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХी рдеी। рдиौрдХрд░ी рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡े рдЕрдЬрдоेрд░, рдмंрдмрдИ, рдиाрдЧрдкुрд░, рд╣ोрд╢ंрдЧाрдмाрдж, рдЗрдЯाрд░рд╕ी, рдЬрдмрд▓рдкुрд░ рдПрд╡ं рдЭाँрд╕ी рд╢рд╣рд░ों рдоें рд░рд╣े। рдЗрд╕ी рджौрд░ाрди рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдПрд╡ं рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рдкрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдкिंрдЧрд▓ рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рдЙंрджрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХिрдпा।

рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рдкрд╣рд▓ी рдкुрд╕्рддрдХ 895 рдИ. рдоें рд╢्рд░ीрдорд╣िрдо्рдирд╕्рддोрдд्рд░ рдХी рд░рдЪрдиा рдХी, рдЬो рдкुрд╖्рдпрджंрдд рдХे рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХाрд╡्рдп рдХा рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рдоें рдХाрд╡्рдп рд░ूрдкांрддрд░ рд╣ै। рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдЬी рдиे рд╕рднी рдкрдж्рдпрд░рдЪрдиाрдУं рдХा рднाрд╡ाрд░्рде рдЦрдб़ी рдмोрд▓ी рдЧрдж्рдп рдоें рд╣ी рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕рдХी рднूрдоिрдХा рдоैं рд▓िрдЦा рд╣ै, “рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рд╣ुрд╢ंрдЧाрдмाрджрд╕्рде рдмाрдмू рд╣рд░िрд╢्рдЪрди्рдж्рд░ рдХुрд▓рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХा рдЬो рд╕ांрдк्рд░рдд рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬрдзाрдиी рдиाрдЧрдкुрд░ рдоैं рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╣ैं, рдоैं рдкрд░рдо рдХृрддрдЬ рд╣ूँ।”

рдЕрдкрдиे 'рдЖрдд्рдо-рдиिрд╡ेрджрди' рдоैं рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд▓िрдЦा рд╣ै, “рдмрдЪрдкрди рд╕े рдоेрд░ा рдЕрдиुрд░ाрдЧ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдХी рд░ाрдоाрдпрдг рдФрд░ рдм्рд░рдЬрд╡ाрд╕ीрджाрд╕ рдХे рдм्рд░рдЬрд╡िрд▓ाрд╕ рдкрд░ рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рдлुрдЯрдХрд░ рдХрд╡िрддा рднी рдоैंрдиे рд╕ैрдХрдб़ों рдХंрда рдХрд░ рд▓िрдП рдеे।

рд╣ुрд╢ंрдЧाрдмाрдж рдоें рд░рд╣рддे рд╕рдордп рднाрд░рддेрди्рджु рд╣рд░िрд╢्рдЪрди्рдж्рд░ рдХे рдХрд╡िрд╡рдЪрди рд╕ुрдзा рдФрд░ рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рд░ाрдзाрдЪрд░рдг рдХे 'рдПрдХ рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░ рдиे рдоेрд░े рдЙрд╕ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░ рджी। рд╡рд╣ीं рдоैंрдиे рдмाрдмू рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдХुрд▓рд╢्рд░ेрд╖्рда рдиाрдо рдХे 'рдПрдХ рд╕рдЬ्рдЬрди рд╕े, рдЬो рд╡рд╣ीं рдХрдЪрд╣рд░ी рдоें рдоुрд▓ाрдЬिрдо рдеे, рдкिंрдЧрд▓ рдХा рдкाрда рдкрдв़ा। рдлिрд░ рдХ्рдпा рдеा, рдоैं рдЕрдкрдиे рдХो рдХрд╡ि рд╣ी рдирд╣ीं, рдорд╣ाрдХрд╡ि рд╕рдордЭрдиे рд▓рдЧा।

(рдЦ) рдЕрдн्рдпुрджрдп

Answer :-

рдЕрдн्рдпुрджрдп рдХा рдЕрд░्рде 'рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рд╕ौрдЦ्рдп рддрдеा рд╕рдоृрдж्рдзि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि'। рдорд╣рд░्рд╖ि рдХрдгाрдж рдиे рдзрд░्рдо рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдоें рдЕрдн्рдпुрджрдп рдХी рд╕िрдж्рдзि рдХो рднी рдкрд░िрдЧрдгिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдзрд░्рдо рдХी рдЙрджाрд░ рднाрд╡рдиा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдзрд░्рдо рдХेрд╡рд▓ рдоोрдХ्рд╖ рдХी рд╕िрдж्рдзि рдХा рд╣ी рдЙрдкाрдп рдирд╣ीं, рдк्рд░рдд्рдпुрдд рдРрд╣िрдХ рд╕ुрдЦ рддрдеा рдЙрди्рдирддि рдХा рднी рд╕ाрдзрди рд╣ै।


рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡ैрджिрдХ рдзрд░्рдо рдоें рдЕрдн्рдпुрджрдп рдХाрд▓ рдоें рд╢्рд░ाрдж्рдз рдХा рд╡िрдзाрди рд╡िрд╣िрдд рд╣ै। рд░рдШुрдирди्рджрди рднрдЯ्рдЯाрдЪाрд░्рдп рдиे рдЕрдн्рдпुрджрдп рд╢्рд░ाрдж्рдз рдХो рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдоाрдиा рд╣ै : рднूрдд рдЬो рдкुрдд्рд░рдЬрди्рдоाрджि рдХे рд╕рдордп рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдпрдд्‌ рдЬो рд╡िрд╡ाрд╣ाрджि рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ाрд░ांрд╢ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡ैрджिрдХ рдзрд░्рдо рдХेрд╡рд▓ рдкрд░рд▓ोрдХ рдХी рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рджेрддा, рдк्рд░рдд्рдпुрдд рд╡рд╣ рдЗрд╕ рд▓ोрдХ рдХो рднी рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХी рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ी рднी рддрд░рд╣ рдЙрдкेрдХ्рд╖рдгीрдп рдирд╣ीं рдоाрдирддा।

рдк्рд░ाрдЪीрди рд╕рдордп рдоैं рд▓ोрдЧ рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╣ोрддे рдеे। рддрдеा рд░ाрдЬा-рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдЕрдкрдиी рд╕ेрдиा рдоेंрдХрдИ рд╢рдХ्рддि рд▓ोрдЧो рдХो рд░рдЦрддे рдеे। рд╡ рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХे рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд▓ोрдЧो рдХा рдмрдб़ा-рдЪрдв़ाрдХрд░ рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░рддे рдеे। рддाрдХि рдкрдбोрд╕ी рд░ाрдЬ्рдпों рдкрд░ рдЕрдкрдиा рджрдмрджрдмा рдХाрдпрдо рд░рдЦ рд╕рдХे।

рдкрд░ंрддु рдЖрд╕-рдкрдбोрд╕ी рд░ाрдЬ्рдп рднी рдХрд╣ा рдХрдо рдеे। рд╡े рднी рдмрдб़ा-рдЪрдв़ाрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╢рдХ्рддि рд▓ोрдЧो рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░рддे рдеे। рдХौрди рдЬ्рдпाрджा рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╣ै рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдлैрд╕рд▓ा рдЬрдм рддрдХ рдоुрдХाрдмрд▓ा рдирд╣ीं рд╣ो рдХैрд╕े рдмрддा рд╕рдХрддे рд╣ै। рдХौрди рдЕрдзिрдХ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╣ै, рдпрд╣ рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХे рдХрдИ рд░ाрдЬ्рдп рдоिрд▓рдХрд░ рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдЖрдпोрдЬिрдд рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдмрд╕ рдпрд╣ी рд╕े рд╣ी рдЦेрд▓ рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдУं рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ुрдИं। рдУрд▓рдо्рдкिрдХ рдЦेрд▓ो рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рднी рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╣ुрдИ рдеी।

рдк्рд░ाрдЪीрди рд╕рдордп рдоैं рджौрдб़, рдоुрдХ्рдХेрдмाрдЬी, рдХुрд╢्рддी, рддрд▓рд╡ाрд░рдмाрдЬी, рднрд▓ा рдлेंрдХрдиा, рддीрд░ंрджाрдЬी, рдШुрдб़рджौрдб़ рдФрд░ рд░рдеों рдХी рджौрдб़ рдЖрджि рдХрдИ рддрд░рд╣ рдХे рдЦेрд▓ो рдХा рдЖрдпोрдЬрди рд╣ोрддा рдеा। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдХрдИ рджेрд╢ो рд╕े рдирдП-рдирдП рдЦेрд▓ рд╡ рдЦिрд▓ाрдбी рдЬुрдб़рдиे рд▓рдЧे рд╡ рдУрд▓рдо्рдкिрдХ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ुрдИ।

рдк्рд░ाрдЪीрди рдУрд▓ंрдкिрдХ рдЦेрд▓ों рдХा рдЖрдпोрдЬрди 1200 рд╕ाрд▓ рдкूрд░्рд╡ рдпोрдж्рдзा-рдЦिрд▓ाрдб़िрдпों рдХे рдмीрдЪ рд╣ुрдЖ рдеा। рд╣ाрд▓ांрдХि рдУрд▓ंрдкिрдХ рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЖрдпोрдЬрди 1776 рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдоें рд╣ुрдЖ рдеा, рдЬрдмрдХि рдЖрдЦिрд░ी рдмाрд░ рдЗрд╕рдХा рдЖрдпोрдЬрди 394 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд░ोрдо рдХे рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдеिрдпोрдбोрд╕िрд╕ рдиे рдЗрд╕े рдоूрд░्рддिрдкूрдЬा рд╡ाрд▓ा рдЙрдд्рд╕рд╡ рдХрд░ाрд░ рджेрдХрд░ рдЗрд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧा рджिрдпा рдЧрдпा।

рдЖрдзुрдиिрдХ рдУрд▓ंрдкिрдХ рдЦेрд▓ों рдХा рдЖрдпोрдЬрди 896 рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЧ्рд░ीрд╕ рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдПрдеैंрд╕ рдоें рд╣ुрдЖ। рдЖрдЬ рдУрд▓рдо्рдкिрдХ рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЦेрд▓ рдЬрдЧрдд рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рд╣ै। рдУрд▓рдо्рдкिрдХ рдЦेрд▓ो рдХा рдЖрдпोрдЬрди рд╣рд░ рдЪाрд░ рд╕ाрд▓ рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

(рдЧ) рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рд╕ंрдмंрдз

Answer:-

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдн्рдпрддा рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕рдоाрдЪाрд░ों рдХा рдПрдХрдд्рд░ीрдХрд░рдг, 'рд▓िрдЦрдиा, рдЬाрдирдХाрд░ी рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХрд░рдХे рдкрд╣ुँрдЪाрдиा, рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╕рдо्рдпрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдЖрджि рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं।

рдЖрдЬ рдХे рдпुрдЧ рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рднी рдЕрдиेрдХ рдоाрдз्рдпрдо рд╣ो рдЧрдпे рд╣ैं; рдЬैрд╕े - рдЕрдЦрдмाрд░, рдкрдд्рд░िрдХाрдпें, рд░ेрдбिрдпो, рджूрд░рджрд░्рд╢рди, рд╡ेрдм-рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЖрджि। рдмрджрд▓рддे рд╡рдХ्‍рдд рдХे рд╕ाрде рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЕрди्рддрд░्рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╡िрд╖рдп-рд╡рд╕्рддु рддрдеा рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╢ैрд▓ी рдоैं рд╡्рдпाрдкрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХिрдП।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рднाрд░рддीрдп рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕рд░рдХाрд░ी рдЧрдЬрдЯ рдпा рдиोрдЯिрдл़िрдХेрд╢рди рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдИ рд╣ै। рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рднी рдоिрдбिрдпा рд╕ंрд╕्рдеाрди рдФрд░ рдЪैрдирд▓ рджिрди рд░ाрдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдЧुрдгрдЧाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдоैं рджुрдиिрдпा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдкрд░ рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рднाрд░рддीрдп рдоीрдбिрдпा рдзрд░्рдо, рдЬाрддिрд╡ाрдж, рдорди्рджिрд░ рдорд╕्рдЬिрдж рдХी рддрдеाрдХрдеिрдд рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдЖрдЧे рдирд╣ीं рдмрдв़ рдкा рд░рд╣ी рд╣ैं।

рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрди्рдоाрдж, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрдШрдЯрди рд╣ी рдкैрджा рдХрд░ेрдЧी। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоैं рдоिрдбिрдпा рдХी рдирдЬрд░ों рдоें рд╕ेрдХ्рдпुрд▓рд░, рдЙрджाрд░рд╡ाрджी рдпा рд╕ंрд╡िрдзाрдирд╡ाрджी рд╣ोрдиा рд╕्рд╡рдпं рдоें рдПрдХ рдЧाрд▓ी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।



'рдкрдг्рдбिрдд рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू, рд╕рд░рджाрд░ рд╡рд▓्рд▓рдн рднाрдИ рдкрдЯेрд▓, рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж्рд░ рдмोрд╕ рдФрд░ рдоोрд▓ाрдиा рдЖрдЬाрдж рдХे рд╕рдкрдиों рдХा рднाрд░рдд рд╡ाрдХрдИ рдоें рдмрд╣ुрдд рдЦुрдмрд╕ूрд░рдд рдУрд░ рдЦुрд╢рд╣ाрд▓ рд╣ैं рдУрд░ рдЗрд╕ рднाрд░рдд рдХो рд╣рдо рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рддрдеाрдХрдеिрдд рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрди्рдоाрдж рдУрд░ рдЬрдб़рддा рдХी рдУрд░ рдирд╣ीं рдЬाрдиे рджेрдЧे।

рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рддрдеा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╣िрдд рд╕े рдЬुрдб़рдХрд░ рд╣ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕ाрд░्рдердХ рдмрдирддी рд╣ै। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХो рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рджрд╣рд▓ीрдЬ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХी рдЬрдирд╣िрддрдХाрд░ी рдиीрддिрдпों рддрдеा рдпोрдЬрдиाрдЖ рдХो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓े рддрдмрдХे рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ рдХा рдиिрд░्рд╡ाрд╣ рд╣ी рд╕ाрд░्рдердХ рдкрдЙрдХाрд░िрддा рд╣ै।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХा рдЪौрдеा рд╕्рддрдо्рдн рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдоें рдпрд╣ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдирд╣ीं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рд╕рдоाрдЬ рдиे рд╣ी рджрд░्рдЬा рджिрдпा рд╣ै।

рдХोрдИ рднी рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рддрднी рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ै рдЬрдм рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░्рдердХ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддी рд░рд╣े। рд╕ाрд░्рдердХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ी рдпрд╣ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрдб़ी рдХी рднूрдоिрдХा рдЕрдкрдиाрдпे।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдкрд░ рдирдЬрд░ рдбाрд▓े рддो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХे рдкूрд░्рд╡ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдеा। рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХे рд▓िрдП рдЪрд▓े рдЖंрджोрд▓рди рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоैं рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдЕрд╣рдо рдФрд░ рд╕ाрд░्рдердХ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ। рдЙрд╕ рджौрд░ рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдкूрд░े рджेрд╢ рдХो рдПрдХрддा рдХे рд╕ूрдд्рд░ рдоैं рдкिрд░ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕े рдЬोрдб़े рд░рдЦा।



рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдФрд░ рд╕ूрдЪрдиा рдХे рдЖрдзिрдХाрд░ (рдЖрд░-рдЯी.рдЖрдИ.) рдиे рдЖрдЬ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдмрд╣ुрдЖрдпाрдоी рдФрд░ рдЕрдирди्рдд рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рдЖрдЬ рдХोрдИ рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд▓рдХ рдЭрдкрдХрддे рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХी рдФрд░ рдХрд░ाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдоीрдбिрдпा рдЖрдЬ рдмрд╣ुрдд рд╕рд╢рдХ्рдд, рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рдХाрд░ी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдкрд╣ुँрдЪ рдФрд░ рдЖрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдФрд░ рднрд▓ाрдИ рд╕े рд╣ी рдЬुрдб़ा рд╣ै, рдХिрдирддु рдХрднी рдХрднाрд░ рдЗрд╕рдХा рджुрд░рдкрдпोрдЧ рднी рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рд╣ै।

рд╕ंрдЪाрд░ рдХ्рд░ाрди्рддि рддрдеा рд╕ूрдЪрдиा рдХे рдЖрдзिрдХाрд░ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЖрд░्рдеिрдХ рдЙрджाрд░ीрдХрд░рдг рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЪेрд╣рд░े рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмрджрд▓рдХрд░ рд░рдЦ рджिрдпा рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рд╕े рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ी рдЕрдеाрд╣ рдХрдоाрдИ рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдХाрдлी рд╣рдж्рдж рддрдХ рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै।

рдоीрдбिрдпा рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЖрдЬ рдЖрдзिрдХ рд╕े рдЖрдзिрдХ рдХрдоाрдИ рдХा рд╣ो рдЪрд▓ा рд╣ै। рдоीрдбिрдпा рдХे рдЗрд╕ी рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХा рдирддीрдЬा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХा рдз्рдпाрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ौрдХाрд░ों рд╕े рдХрд╣ीं рднрдЯрдХ рдЧрдпा рд╣ै। рдоुрдж्рджों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдмрдЬाрдп рдЖрдЬ рдЗрди्рдлोрдЯेрдоेंрдЯ рд╣ी рдоीрдбिрдпा рдХी рд╕ुрд░्рдЦिрдпों рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै।

рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╡्рдпाрдкрдХрддा рдФрд░ рдЙрд╕ рддрдХ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХा рджुрд╖्рдк्рд░рдпोрдЧ рднी рд╣ोрдиे 'рд▓рдЧा рд╣ै। рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдиिрдЬी рднрдб़ाрд╕ рдиिрдХाрд▓рдиे рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рддрдеा рдЖрдкрдд्рддिрдЬрдирдХ рдк्рд░рд▓ाрдк рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕ाрдзрди рдХा рдЧрд▓рдд рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рд╣ैं। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдпрджा-рдХрджा рдоीрдбिрдпा рдХे рдЗрди рдмрд╣ुрдкрдпोрдЧी рд╕ाрдзрдиों рдкрд░ рдЕंрдХुрд╢ рд▓рдЧाрдиे рдХी рдмрд╣рд╕ рднी рдЫिрдб़ рдЬाрддी рд╣ै। 'рдЧрдиीрдордд рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдмрд╣рд╕ рд╕ुрдЭाрд╡ों рдФрд░ рд╢िрдХाрдпрддों рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣рддी рд╣ै।

рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдорд▓ рдХी рдиौрдмрдд рдирд╣ीं рдЖрдиे рдкाрддी। рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХे рд╣िрдд рдоैं рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рдЬрд╣ाँ рддрдХ рд╣ो рд╕рдХे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдФрд░ рдиिрд░्рдмाрдз рд░рд╣рдиे рджिрдпा рдЬाрдП, рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЕрдкрдиा рд╣िрдд рдЗрд╕рдоें рд╣ै 'рдХिрд╡рд╣ рдЖрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ोंрдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдИрдоाрдирджाрд░ рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХे рд▓िрдП рдХрд░рддी рд░рд╣े। 

рднाрдЧ-2

3. рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдХो рд╕рдордЭाрдЗрдП ।

Answer :-

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдн्рдпрддा рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕рдоाрдЪाрд░ों рдХा рдПрдХрдд्рд░ीрдХрд░рдг, 'рд▓िрдЦрдиा, рдЬाрдирдХाрд░ी рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХрд░рдХे рдкрд╣ुँрдЪाрдиा, рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╕рдо्рдпрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдЖрджि рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं।

рдЖрдЬ рдХे рдпुрдЧ рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рднी рдЕрдиेрдХ рдоाрдз्рдпрдо рд╣ो рдЧрдпे рд╣ैं; рдЬैрд╕े - рдЕрдЦрдмाрд░, рдкрдд्рд░िрдХाрдпें, рд░ेрдбिрдпो, рджूрд░рджрд░्рд╢рди, рд╡ेрдм-рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЖрджि। рдмрджрд▓рддे рд╡рдХ्‍рдд рдХे рд╕ाрде рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЕрди्рддрд░्рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╡िрд╖рдп-рд╡рд╕्рддु рддрдеा рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╢ैрд▓ी рдоें рд╡्рдпाрдкрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХिрдП।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рднाрд░рддीрдп рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕рд░рдХाрд░ी рдЧрдЬрдЯ рдпा рдиोрдЯिрдлिрдХेрд╢рди рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдИ рд╣ै। рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рднी рдоिрдбिрдпा рд╕ंрд╕्рдеाрди рдФрд░ рдЪैрдирд▓ рджिрди рд░ाрдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдЧुрдгрдЧाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдоें рджुрдиिрдпा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдкрд░ рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рднाрд░рддीрдп рдоीрдбिрдпा рдзрд░्рдо, рдЬाрддिрд╡ाрдж, рдорди्рджिрд░ рдорд╕्рдЬिрдж рдХी рддрдеाрдХрдеिрдд рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдЖрдЧे рдирд╣ीं рдмрдв़ рдкा рд░рд╣ी рд╣ैं।

рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрди्рдоाрдж, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрдШрдЯрди рд╣ी рдкैрджा рдХрд░ेрдЧी। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдоिрдбिрдпा рдХी рдирдЬрд░ों рдоें рд╕ेрдХ्рдпुрд▓рд░, рдЙрджाрд░рд╡ाрджी рдпा рд╕ंрд╡िрдзाрдирд╡ाрджी рд╣ोрдиा рд╕्рд╡рдпं рдоें рдПрдХ рдЧाрд▓ी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।

'рдкрдг्рдбिрдд рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू, рд╕рд░рджाрд░ рд╡рд▓्рд▓рдн рднाрдИ рдкрдЯेрд▓, рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж्рд░ рдмोрд╕ рдУрд░ рдоोрд▓ाрдиा рдЖрдЬाрдж рдХे рд╕рдкрдиों рдХा рднाрд░рдд рд╡ाрдХрдИ рдоेंрдмрд╣ुрдд рдЦुрдмрд╕ूрд░рдд рдУрд░ рдЦुрд╢рд╣ाрд▓ рд╣ैं рдУрд░ рдЗрд╕ рднाрд░рдд рдХो рд╣рдо рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рддрдеाрдХрдеिрдд рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрди्рдоाрдж рдУрд░ рдЬрдб़рддा рдХी рдФрд░ рдирд╣ीं рдЬाрдиे рджेрдЧे।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╢рдм्рдж рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे "рдЬрд░्рдирд▓िрдЬ़्рдо" рдХा рд╣िрди्рджी рд░ूрдкाрди्рддрд░ рд╣ै। рд╢рдм्рджाрд░्рде рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े "рдЬрд░्рдирд▓िрдЬ़्рдо" рд╢рдм्рдж 'рдЬрд░्рдирд▓' рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЖрд╢рдп рд╣ै 'рджैрдиिрдХ'। рдЕрд░्рдеाрдд рдЬिрд╕рдоें рджैрдиिрдХ рдХाрд░्рдпों рд╡ рд╕рд░рдХाрд░ी рдмैрдардХों рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ो।



рдЖрдЬ рдЬрд░्рдирд▓ рд╢рдм्рдж 'рдоैрдЧрдЬीрди' рдХा рдж्рдпोрддрдХ рд╣ो рдЪрд▓ा рд╣ै। рдпाрдиी, рджैрдиिрдХ, рджैрдиिрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рдпा рджूрд╕рд░े рдк्рд░рдХाрд╢рди, рдХोрдИ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЬिрд╕рдоें рдХिрд╕ी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╣ो। ( рдбॉ. рд╣рд░िрдоोрд╣рди рдПрд╡ं рд╣рд░िрд╢ंрдХрд░ рдЬोрд╢ी- рдЦोрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा, рддрдХ्рд╖рд╢िрд▓ा рдк्рд░рдХाрд╢рди )

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХा рдЕрд╡िрднाрдЬ्рдп рдЕंрдЧ рд╣ै। рдк्рд░рддिрдкрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЬрдЧрдд рдХा рджрд░्рд╢рди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै। рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди, рдЪिрди्рддрди-рдордирди рдФрд░ рдЖрдд्рдоाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рд▓ोрдХрдоंрдЧрд▓ рдХी рднाрд╡рдиा рдиे рд╣ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдЬрди्рдо рджिрдпा।

рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рддрдеा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╣िрдд рд╕े рдЬुрдб़рдХрд░ рд╣ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕ाрд░्рдердХ рдмрдирддी рд╣ै।

рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХो рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рджрд╣рд▓ीрдЬ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХी рдЬрдирд╣िрддрдХाрд░ी рдиीрддिрдпों рддрдеा рдпोрдЬрдиा рдХो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓े рддрдмрдХे рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ рдХा рдиिрд░्рд╡ाрд╣ рд╣ी рд╕ाрд░्рдердХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╣ै।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХा рдЪौрдеा рд╕्рддрдо्рдн рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдоें рдпрд╣ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдирд╣ीं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рд╕рдоाрдЬ рдиे рд╣ी рджрд░्рдЬा рджिрдпा рд╣ै।

рдХोрдИ рднी рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рддрднी рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ै рдЬрдм рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░्рдердХ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддी рд░рд╣े। рд╕ाрд░्рдердХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ी рдпрд╣ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрдб़ी рдХी рднूрдоिрдХा рдЕрдкрдиाрдпे।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдкрд░ рдирдЬрд░ рдбाрд▓े рддो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХे рдкूрд░्рд╡ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдлрд░ाрдк्рддि рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдеा। рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХे рд▓िрдП рдЪрд▓े рдЖंрджोрд▓рди рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоैं рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдЕрд╣рдо рдФрд░ рд╕ाрд░्рдердХ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ। рдЙрд╕ рджौрд░ рдоैं рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдкूрд░े рджेрд╢ рдХो рдПрдХрддा рдХे рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдкिрд░ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕े рдЬोрдб़े рд░рдЦा।



рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдФрд░ рд╕ूрдЪрдиा рдХे рдЖрдзिрдХाрд░ (рдЖрд░.рдЯी.рдЖрдИ.) рдиे рдЖрдЬ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдмрд╣ुрдЖрдпाрдоी рдФрд░ рдЕрдирди्рдд рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рдЖрдЬ рдХोрдИ рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд▓рдХ рдЭрдкрдХрддे рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХी рдФрд░ рдХрд░ाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдоीрдбिрдпा рдЖрдЬ рдмрд╣ुрдд рд╕рд╢рдХ्рдд, рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рдХाрд░ी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдкрд╣ुँрдЪ рдФрд░ рдЖрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдФрд░ рднрд▓ाрдИ рд╕े рд╣ी рдЬुрдб़ा рд╣ै, рдХिрдирддु рдХрднी рдХрдХाрд░ рдЗрд╕рдХा рджुрд░рдкрдпोрдЧ рднी рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рд╣ै।

рд╕ंрдЪाрд░ рдХ्рд░ाрди्рддि рддрдеा рд╕ूрдЪрдиा рдХे рдЖрдзिрдХाрд░ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЖрд░्рдеिрдХ рдЙрджाрд░ीрдХрд░рдг рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЪेрд╣рд░े рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмрджрд▓рдХрд░ рд░рдЦ рджिрдпा рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рд╕े рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ी рдЕрдеाрд╣ рдХрдоाрдИ рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдХाрдлी рд╣рдж्рдж рддрдХ рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै।

рдоीрдбिрдпा рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЖрдЬ рдЖрдзिрдХ рд╕े рдЖрдзिрдХ рдХрдоाрдИ рдХा рд╣ो рдЪрд▓ा рд╣ै। рдоीрдбिрдпा рдХे рдЗрд╕ी рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдП। рдХा рдирддीрдЬा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХा рдз्рдпाрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ौрдХाрд░ों рд╕े рдХрд╣ीं рднрдЯрдХ рдЧрдпा рд╣ै। рдоुрдж्рджों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдмрдЬाрдп рдЖрдЬ рдЗрди्рдлोрдЯेрдоेंрдЯ рд╣ी рдоीрдбिрдпा рдХी рд╕ुрд░्рдЦिрдпों рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै।

рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╡्рдпाрдкрдХрддा рдФрд░ рдЙрд╕ рддрдХ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХा рджुрд╖्рдк्рд░рдпोрдЧ рднी рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рд╣ै। рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдиिрдЬी рднрдб़ाрд╕ рдиिрдХाрд▓рдиे рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рддрдеा рдЖрдкрдд्рддिрдЬрдирдХ рдк्рд░рд▓ाрдк рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕ाрдзрди рдХा рдЧрд▓рдд рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рд╣ैं। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдпрджा-рдХрджा рдоीрдбिрдпा рдХे рдЗрди рдмрд╣ुрдкрдпोрдЧी рд╕ाрдзрдиों рдкрд░ рдЕंрдХुрд╢ рд▓рдЧाрдиे рдХी рдмрд╣рд╕ рднी рдЫिрдб़ рдЬाрддी рд╣ै।

рдЧрдиीрдордд рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдмрд╣рд╕ рд╕ुрдЭाрд╡ों рдФрд░ рд╢िрдХाрдпрддों рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдорд▓ рдХी рдиौрдмрдд рдирд╣ीं рдЖрдиे рдкाрддी। рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХे рд╣िрдд рдоें рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рдЬрд╣ाँ рддрдХ рд╣ो рд╕рдХे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдФрд░ рдиिрд░्рдмाрдз рд░рд╣рдиे рджिрдпा рдЬाрдП, рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЕрдкрдиा рд╣िрдд рдЗрд╕рдоें рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдЖрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ोंрдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдИрдоाрдирджाрд░ рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХे рд▓िрдП рдХрд░рддी рд░рд╣े।

4. рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХीрдЬिрдП ।

Answer ;-

рдХिрд╕ी рднाрд╖ा рдоें рдХрд╣ी рдпा рд▓िрдЦी рдЧрдпी рдмाрдд рдХा рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдоें рд╕ाрд░्рдердХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рдХाрд░्рдп рдмрд╣ुрдд рдкुрд░ाрдиे рд╕рдордп рд╕े рд╣ोрддा рдЖрдпा рд╣ै।

рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоें 'рдЕрдиुрд╡ाрдж' рд╢рдм्рдж рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╢िрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЧुрд░ु рдХी рдмाрдд рдХे рджुрд╣рд░ाрдП рдЬाрдиे, рдкुрдиः рдХрдерди, рд╕рдорд░्рдерди рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХрдерди, рдЖрд╡ृрдд्рддि рдЬैрд╕े рдХрдИ рд╕ंрджрд░्рднो рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे 'рд╡рдж्‌' рдзाрддु рд╕े 'рдЕрдиुрд╡ाрдж' рд╢рдм्рдж рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ुрдЖ рд╣ै। 'рд╡рдж्‌' рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдмोрд▓рдиा। 'рд╡рдж' рдзाрддु рдоें "рдЕ' рдк्рд░рдд्рдпрдп рдЬोрдб़ рджेрдиे рдкрд░ рднाрд╡рд╡ाрдЪрдХ рд╕ंрдЬ्рдЮा рдоें рдЗрд╕рдХा рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд░ूрдк рд╣ै 'рд╡ाрдж' рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै- "рдХрд╣рдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा' рдпा 'рдХрд╣ी рд╣ुрдИ рдмाрдд'।

'рд╡ाрдж' рдоें 'рдЕрдиु' рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ рдЬोрдб़рдХрд░ 'рдЕрдиुрд╡ाрдж' рд╢рдм्рдж рдмрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै, рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрдерди рдХो рдкुрдиः рдХрд╣рдиा। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдоोрдиिрдпрд░ рд╡िрд▓िрдпрдо्рд╕ рдиे рдЕँрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢рдм्рдж рдЯांрд╕рд▓ेрд╢рди рдХे рдкрд░्рдпाрдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд╣ी 'рдЕрдиुрд╡ाрдж' рд╢рдм्рдж рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдПрдХ рднाрд╖ा рдоें рдХिрд╕ी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी рдЧрдИ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХी рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдоें рдкुрдиः рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा।

рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рднाрд╖ा рдХे рдЗрди्рдж्рд░рдзрдиुрд╖ी рд░ूрдк рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХा рд╕рдорд░्рдерддрдо рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рдХो рдХिрд╕ी рднाрд╖ा рдХी рд╕рдоृрдж्рдзि рдХा рд╢ोрд░ рдордЪा рдХрд░ рдЯाрд▓ा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा рдФрд░ рди рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХी рдмрд╣ुрдХोрдгीрдп рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рд╕े рдЗрди्рдХाрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬ्рдд्‌।рдаैрд╕्‌। рдЬрдк्рд╡्рдЫ рдХे рдкрд░्рдпाрдпрд╕्рд╡рд░ूрдк “рдЕрдиुрд╡ाрдж'рд╢рдм्рдж рдХा рд╕्рд╡ीрдХृрдд рдЕрд░्рде рд╣ै, рдПрдХ рднाрд╖ा рдХी рд╡िрдЪाрд░ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХो рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдоें рдкрд╣ुँрдЪрдиा। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рд▓िрдП рд╣िंрджी рдоें 'рдЙрд▓्рдеा' рдХा рдк्рд░рдЪрд▓рди рднी рд╣ै।

рдХिрд╕ी рднाрд╖ा рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдоें рдпрдеाрд╡рдд्‌ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрд░्рде рдоें рд╣ी 'рдЕрдиुрд╡ाрдж' рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ै। рдЬिрд╕ рднाрд╖ा рд╕े рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ैं, рд╡рд╣ рдоूрд▓рднाрд╖ा рдпा рд╕्рд░ोрддрднाрд╖ा рд╣ै। рдЙрд╕рд╕े рдЬिрд╕ рдирдИ рднाрд╖ा рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд░рдиा рд╣ै, рд╡рд╣ 'рдк्рд░рд╕्рддुрдд рднाрд╖ा' рдпा 'рд▓рдХ्рд╖्рдп рднाрд╖ा' рд╣ै। рдЗрд╕ рддрд░рд╣, рд╕्рд░ोрдд рднाрд╖ा рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рднाрд╡ рдпा рд╡िрдЪाрд░ рдХो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдпрднाрд╖ा рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा рд╣ी рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╣ै।

рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рдХाрд░्рдп рд╕्рд░ोрддрднाрд╖ा рдХे рдкाрда рдХो рдЕрд░्рдердкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рд▓рдХ्рд╖्рдпрднाрд╖ा рдоें рдЕрдиूрджिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рдХाрд░्рдп рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдПрдХ рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрд░рддा рд╣ै । рдПрдХाрдХी рдЕрдиुрд╡ाрдж рдоें рддो рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдЕрдХेрд▓ा рд╣ोрддा рд╣ी рд╣ै, рд╕рд╣рдпोрдЧाрдд्рдордХ рдЕрдиुрд╡ाрдж рдоें рднी, рдЕрди्рддिрдо рднाрдЧ рдоें, рд╕рдо्рдкाрджрди рдХा рдХाрдордЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдХो рдЕрдХेрд▓े рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ै।

рдЕрддः рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдХे рд╕ाрде рдЕрдиेрдХ рджाрдпिрдд्рд╡ рдЬुрдб़ рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдХाрд░्рдп рдХे рд╕рдлрд▓ рдиिрд╖्рдкाрджрди рдоैं рдЙрд╕рд╕े рдЕрдиेрдХ рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдПँ рд░рд╣рддी рд╣ैं। рднाрд╖ा рдЬ्рдЮाрди, рд╡िрд╖рдп рдЬ्рдЮाрди, рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХौрд╢рд▓, рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЧुрдг рдЖрджि рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдУं рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ै ।

5. рдХрд▓्рдкрдиा рдкрдд्рд░िрдХा рдХा рдк्рд░рджेрдп рдХ्рдпा рд╣ै, рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд▓िрдЦिрдП।

Answer :-

рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдмंрдЧाрд▓ рд╕े рд╣ुрдИ рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╢्рд░ेрдп рд░ाрдЬा рд░ाрдордоोрд╣рди рд░ाрдп рдХो рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд░ाрдЬा рд░ाрдордоोрд╣рди рд░ाрдп рдиे рд╣ी рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдк्рд░ेрд╕ рдХो рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдЬोрдб़ा। рднाрд░рддीрдпों рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдзाрд░्рдоिрдХ, рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ, рдЖрд░्рдеिрдХ рд╣िрддों рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХिрдпा।

рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЕंрдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдХुрд░ीрддिрдпों рдкрд░ рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХिрдпे рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдкрдд्рд░ों рдХे рдЬрд░िрдП рдЬрдирддा рдоें рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдкैрджा рдХी। рд░ाрдп рдиे рдХрдИ рдкрдд्рд░ рд╢ुрд░ू рдХिрдпे। рдЬिрд╕рдоें рдЕрд╣рдо рд╣ैं-рд╕ाрд▓ 1780 рдоैं рдк्рд░рдХाрд╢िрдд "рдмंрдЧाрд▓ рдЧрдЬрдЯ'। рдмंрдЧाрд▓ рдЧрдЬрдЯ рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ा рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдХे рд╕ंрдкाрджрдХ рдЧंрдЧाрдзрд░ рднрдЯ्рдЯाрдЪाрд░्рдп рдеे।

рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд░ाрдЬा рд░ाрдордоोрд╣рди рд░ाрдп рдиे рдоिрд░ाрддुрд▓, рд╕ंрд╡ाрдж рдХौंрдоुрджी, рдмंрдЧाрд▓ рд╣ैрд░ाрд▓्рдб рдкрдд्рд░ рднी рдиिрдХाрд▓े рдФрд░ рд▓ोрдЧों рдоें рдЪेрддрдиा рдлैрд▓ाрдИ। 30 рдордИ 826 рдХो рдХрд▓рдХрдд्рддा рд╕े рдкंрдбिрдд рдЬुрдЧрд▓ рдХिрд╢ोрд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдХे рд╕ंрдкाрджрди рдоें рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓े 'рдЙрджрди्рдд рдоाрд░्рддрдг्рдб' рдХो рд╣िंрджी рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।

рдЗрд╕ рд╕рдордп рдЗрди рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХा рдЪूँрдХि рдХрд▓рдХрдд्рддा рдХेрдирдж्рд░ рдеा рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрд╣ाँ рдкрд░ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рддрд╡рдкूрд░्рдг рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ - рдЙрджрджंрдб рдоाрд░्рддрдб, рдмंрдЧрджूрдд, рдк्рд░рдЬाрдоिрдд्рд░ рдоाрд░्рддрдб рддрдеा рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╕ुрдзा рд╡рд░्рд╖рдг рдЖрджि рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣ुрдЖ। рдк्рд░ाрд░рдордн рдХे рдкाँрдЪों рд╕ाрдкрддाрд╣िрдХ рдкрдд्рд░ рдеे рдПрд╡ं рд╕ुрдзा рд╡рд░्рд╖рдг рджैрдиिрдХ рдкрдд्рд░ рдеा। рдЗрдирдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рджो-рддीрди рднाрд╖ाрдУं рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ोрддा рдеा।



'рд╕ुрдзाрдХрд░' рдФрд░ “рдмрдиाрд░рд╕ рдЕрдЦрдмाрд░' рд╕ाрдкृрддाрд╣िрдХ рдкрдд्рд░ рдеे рдЬो рдХाрд╢ी рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рдеे। 'рдк्рд░рдЬाрд╣िрддैрд╖ी' рдПрд╡ं рдмुрдж्рдзि рдк्рд░рдХाрд╢ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЖрдЧрд░ा рд╕े рд╣ोрддा рдеा। 'рддрдд्‌рд╡рдмोрдзिрдиी' рдкрдд्рд░िрдХा рд╕ाрдкृрддाрд╣िрдХ рдеी рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдмрд░ेрд▓ी рд╕े рд╣ोрддा рдеा। 'рдоाрд▓рд╡ा' рд╕ाрдкृрддाрд╣िрдХ рдоाрд▓рд╡ा рд╕े рдПрд╡ं 'рд╡ृрддाрди्‌рдд' рдЬрдордоू рд╕े рддрдеा “рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рджाрдпिрдиी рдкрдд्рд░िрдХा' рд▓ाрд╣ौрд░ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рдеे।рджोрдиों рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░ рдеे। рдЗрди рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдПрд╡ं рд╕рди्рджेрд╢ рдЬрдирддा рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╡ рдЬाрдЧрд░рдг рдХी рдкрд╡िрдд्рд░ рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдЙрдд्рдкрди्‌рди рдХрд░ рдЕрдиुрдпाрдп рдПрд╡ं рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░ рдХा рдк्рд░рддिрд░ोрдз/рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рдиा рдеा। рд╣ाрд▓ॉрдХि рдЗрдирдоें рдк्рд░рдпुрдХрдд рднाрд╖ा (рд╣िрдирджी) рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕ाрдзाрд░рдг рдХिрд╕рдо рдХी (рдЯूрдЯी-рдлूрдЯी рд╣िрдирджी) рд╣ुрдЖ рдХрд░рддी рдеी। рд╕рди्‌ 868 рдИ. рдоें рднाрд░рддेंрджु рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░िрдХा рдХрд╡ि рд╡рдЪрди рд╕ुрдзा рдХा рдк्рд░рд╡рд░्рддрди рдХिрдпा। рдФрд░ рдпрд╣ीं рд╕े рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдоें рддीрд╡्рд░рддा рдЖрдИ।рдЖрд▓ोрдЪрдиा, рд╣िंрджी, рд╡рд╕ुрдзा, рдЕрдХ्рд╖рд░рдкрд░्рд╡, рд╡ाрдЧрд░्рде, рдЖрдХрд▓्рдк, рд╕ाрд╣िрдд्рдпрд╡ैрднрд╡, рдкрд░िрд╡ेрд╢, рдХрдеा, рд╕ंрдЪेрддрдиा, рд╕ंрдк्рд░ेрд╖рдг, рдХाрд▓рджीрд░्рдШा, рджाрдпिрдд्рд╡рдмो рдз, рдЕрднिрдирд╡ рдХрджрдо, рд╣ंрд╕, рдмрдпा рдЖрджि рд╡े рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рд╣ैं, рдЬो рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХी рд╕рдоृрдж्рдзि рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ैं।

рдЖрд▓ोрдЪрдиा рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд्‌ рдоैं рдоूрд▓рддः рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХेंрдж्рд░िрдд рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо, рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдПрд╡ं рд╢ीрд░्рд╖ рд╕्рдеाрдиीрдп рдкрдд्рд░िрдХा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд░ाрдЬрдХрдорд▓ рдк्рд░рдХाрд╢рди рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд▓िрдоिрдЯेрдб рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдмीрдЪ рдоें рджो рдмाрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рди-рдХ्рд░рдо рднंрдЧ рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж 'рдлिрд▓рд╣ाрд▓ рдЗрд╕ рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХा рддीрд╕рд░ा рджौрд░ рдЬाрд░ी рд╣ै। рд╡िрднिрди्‍рди рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ाрдУं рдХे рд╢्рд░ेрд╖्рда 'рд╡िрдЯрдпाрдиों рдиे рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдХिрдпा рд╣ै।

рдбॉреж рдиाрдорд╡рд░ рд╕िंрд╣ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рддрдХ рдЗрд╕ рдХे рд╕ंрдкाрджрди рд╕े рдЬुрдб़े рд░рд╣े рд╣ैं। рдЕрдзिрдХांрд╢рддः рд╕ाрд░рдЧрд░्рднिрдд рдПрд╡ं рд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдХ рдЖрд▓ेрдЦों рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди, рд╡िрднिрди्‍рди рд╕рдорд╕ाрдордпिрдХ рдоुрдж्рджों рдоें рдк्рд░рднाрд╡рдХाрд░ी рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рддрдеा рдЕрдиेрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХों рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕ рдкрдд्рд░िрдХा рдиे рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд्‌ рдоें рдЕрдкрдиी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдпी рд╣ै।

6. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдЯिрдк्рдкрдгी рд▓िрдЦिрдП:

(рдХ) рднाрд░рдд рдоिрдд्рд░ рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡

Answer :-

рднाрд░рддрдоिрдд्рд░ рд╕рди резреоренрео рдоें рдХрд▓рдХрддा рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдПрдХ рд╣िрди्рджी рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдеा। рднाрд░рдд рдоिрдд्рд░ рдХрд▓рдХрдд्рддा (рд╡рд░्рддрдоाрди рдХोрд▓рдХाрддा) рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдеा। рднाрд░рддрдоिрдд्рд░ рдХे рдкрд╣рд▓े рд╡ैрддрдиिрдХ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдкрдг्рдбिрдд рд╣рд░рдоुрдХुрди्рдж рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдеे, рдЬिрди्рд╣ें рд▓ाрд╣ौрд░ рд╕े рдмुрд▓ाрдпा рдЧрдпा рдеा। рдпрд╣ рдкрдд्рд░ рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп (37 рд╡рд░्рд╖ों) рддрдХ рдиिрд░рди्рддрд░ рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा।

рд░ाрдЬा, рдк्рд░рдЬा, рд░ाрдЬ्рдп-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рд╡ाрдгिрдЬ्рдп, рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕рдмрдХे рдКрдкрд░ рджेрд╢рд╣िрдд рдХी рдЪिंрддा-рдЪेрддрдиा рдЬрдЧाрдиेрд╡ाрд▓ा 'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' рдПрдХ рддेрдЬрд╕्рд╡ी рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдкрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪрд░्рдЪिрдд рдФрд░ рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ुрдЖ। 1899 рдИ. рдоें рдмाрд▓рдоुрдХुрди्рдж рдЧुрдк्рдд рдЗрд╕рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд╣ुрдП рдФрд░ 8 рд╕िрддंрдмрд░,1907 рдХो рдЕрдкрдиे рдЧॉрд╡ рдЧुрдб़िрдпाрдиी(рд╣рд░िрдпाрдгा) рдоें рдЬाрддे рд╣ुрдП рджिрд▓्‍рд▓ी рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рдХे рд╕ाрдордиे рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рдзрд░्рдорд╢ाрд▓ा рдоें рдЙрдирдХी рдЕрд╕рдордп рдоृрдд्рдпु рддрдХ рдЗрд╕ рдЕрдЦ़рдмाрд░ рдХे рд╕ंрдкाрджрдХ рд░рд╣े। рднाрд░рддрдоिрдд्рд░ рдХो рдХрдЪрд╣рд░िрдпों рдоैं рд╣िрди्рджी рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХा рдоुрдЦрдкрдд्рд░ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' рдХा рд╕्рд╡рджेрд╢ी рдХे рдк्рд░рддि рд╡िрд╢ेрд╖ рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдеा। рд╕рдордЧ्рд░ рдЬाрддीрдп рдЪेрддрдиा рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдЗрд╕рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдеा। рд╕्рдорд░рдгीрдп рд╣ै, рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХो рдк्рд░рддिрдмंрдзिрдд рдХрд░рдиेрд╡ाрд▓ा рд╡рд░्рдиाрдХ्рдпुрд▓рд░ рдк्рд░ेрд╕ рдРрдХ्рдЯ 4 рдоाрд░्рдЪ, 1878 рдИ. рдХो рд▓ाрдЧू рд╣ुрдЖ рдеा। рдЙрд╕ рд╕ंрджрд░्рдн рдоें 7 рдоाрд░्рдЪ, 1878 рдХे 'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' рдХी рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдЯिрдк्рдкрдгी рдХी рднाрд╖ा рд╡िрдкрдд्рддि рдХो рдЖрд╣ूрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рднाрд╖ा рд╣ै।

рдЙрд╕ рд╕рдордп рд░ाрдЬा рддрдХ рдк्рд░рдЬा рдХे рдХрд╖्рдЯ рддрдеा рдиाрдиा рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрднाрд╡ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рд╢рдХ्рдд рдЕрднिрдпोрдЧ-рдоाрдз्рдпрдо-рдкрдд्рд░ों рдХी рдЖрдЬाрджी рдХी рдоाँрдЧ рд╕рд░рдХाрд░ी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдХрджाрдЪिрдд्‌ рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдЕрдкрд░ाрдз рдеा, рдХिंрддु рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрдж рдФрд░ рджेрд╢-рдк्рд░ीрддि рдХा рдпрд╣ी рддрдХाрдЬा рдеा।

'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' рд╕ंрдкाрджрдХ рдХे рд╕ाрдордиे рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдиीрддि рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдеी рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рддिрд░ोрдз рдоैं рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдХौрд╢рд▓ рд╕े рдЖрдмोрд╣рд╡ा рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиी рдеी। рд╢ाрдпрдж рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि 'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' рдХी рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдЯिрдк्рдкрдгी рдоें рд░ाрдЬрднрдХ्рддि рдХा рдоूрд▓рдо्рдоा рднी рджिрдЦाрдИ рдкрдб़рддा рд╣ै।

(рдЦ) рд╕्рд╡рджेрд╢ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा

Answer:-

рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдХрд╣ाрдиी рднाрд░рддीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╣ै। рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЖрджि рдЙрди्рдиाрдпрдХ рдЬाрддीрдп рдЪेрддрдиा, рдпुрдЧрдмोрдз рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдорд╣рдд्‌ рджाрдпिрдд्рд╡ рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рдг рд╕рдЪेрдд рдеे। рдХрджाрдЪिрдд्‌ рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡िрджेрд╢ी рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рджрдорди-рдиीрддि рдХा рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХाрд░ рд╣ोрдиा рдкрдб़ा рдеा, рдЙрд╕рдХे рдиृрд╢ंрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХी рдпाрддрдиा рдЭेрд▓рдиी рдкрдб़ी рдеी।

рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоैं рд╣िрди्рджी рдЧрдж्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдФрд░ рд╣िрди्рджी-рдк्рд░рдЪाрд░ рдЖрди्рджोрд▓рди рдЕрдд्рдпрди्рдд рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рднрдпंрдХрд░ рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рднी рдХिрддрдиा рддेрдЬ рдФрд░ рдкुрд╖्рдЯ рдеा рдЗрд╕рдХा рд╕ाрдХ्рд╖्рдп 'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' (рд╕рди्‌ 1878 рдИ, рдоैं) 'рд╕ाрд░ рд╕ुрдзाрдиिрдзि' (рд╕рди्‌ 1879 рдИ.) рдФрд░ 'рдЙрдЪिрдд рд╡рдХ्‍рддा' (рд╕рди्‌ 1880 рдИ.) рдХे рдЬीрд░्рдг рдкृрд╖्рдаों рдкрд░ рдоुрдЦрд░ рд╣ै।

рднाрд░рдд рдоैं рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рдкрд╣рд▓ा рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХा рдЕрдЦрдмाрд░, рдЙрджंрдд рдоाрд░्рддрдб (рдж рд░ाрдЗрдЬिंрдЧ рд╕рди), 30 рдордИ 1826 рдХो рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рджिрди рдХो "рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рджिрд╡рд╕" рдХे рд░ूрдк рдоें рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рдиे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХो рдЪिрд╣िрдирдд рдХिрдпा рдеा।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдоैं рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рджрдмрджрдмे рдХो рдЦрдд्рдо рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рджेрд╢- рд╡िрджेрд╢ рдоैं рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рджрдмрджрдмा рдеा рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рдЭрдг्рдбा рдЪрд╣ुंрджिрд╢ рд▓рд╣рд░ा рд░рд╣ा рд╣ै। 30 рдордИ рдХो 'рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рджिрд╡рд╕' рдХे рд░ूрдк рдоें рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।



рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдоें рдЖрдзुрдиिрдХ рдвंрдЧ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЬрди्рдо рдЕрдаाрд░рд╣рд░्рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЪрддुрд░्рде рдЪрд░рдг рдоें рдХрд▓рдХрдд्рддा, рдмंрдмрдИ рдФрд░ рдордж्рд░ाрд╕ рдоें рд╣ुрдЖ। 1780 рдИ. рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣िрдХे рдХा “рдХрд▓рдХрдд्рддा рдЧрдЬ़рдЯ" рдХрджाрдЪिрдд्‌ рдЗрд╕ рдУрд░ рдкрд╣рд▓ा рдк्рд░рдпрдд्рди рдеा। рд╣िंрджी рдХे рдкрд╣рд▓े рдкрдд्рд░ рдЙрджंрдд рдоाрд░्рддрдг्рдб (1826) рдХे рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे 'рддрдХ рдЗрди рдирдЧрд░ों рдХी рдРंрдЧ्рд▓ोрдЗंрдбिрдпрди рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХाрдлी рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ो рдЧрдИ рдеी।

рдЗрди рдЕंрддिрдо рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдлाрд░рд╕ी рднाрд╖ा рдоें рднी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЬрди्рдо рд╣ो рдЪुрдХा рдеा। 8рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдлाрд░рд╕ी рдкрдд्рд░ рдХрджाрдЪिрдд्‌ рд╣рд╕्рддрд▓िрдЦिрдд рдкрдд्рд░ рдеे। 80 рдоैं 'рд╣िंрджुрд╕्рдеाрди рдЗंрдЯेрд▓िрдЬेंрд╕ рдУрд░िрдРंрдЯрд▓ рдРंрдеॉрд▓ॉрдЬी' рдиाрдо рдХा рдЬो рд╕ंрдХрд▓рди рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ рдЙрд╕рдоें рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХे рдХिрддрдиे рд╣ी "рдЕрдЦрдмाрд░ों" рдХे рдЙрдж्рдзрд░рдг рдеे। 80 рдоें рдоौрд▓рд╡ी рдЗрдХрд░ाрдо рдЕрд▓ी рдиे рдХрд▓рдХрдд्рддा рд╕े рд▓ीрдеो рдкрдд्рд░ "рд╣िंрджोрд╕्рддाрдиी" рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рдиा рдЖрд░ंрдн рдХिрдпा।

1876 рдоें рдЧंрдЧाрдХिрд╢ोрд░ рдн्рдЯ्рдЯाрдЪाрд░्рдп рдиे "рдмंрдЧाрд▓ рдЧрдЬрдЯ'" рдХा рдк्рд░рд╡рд░्рддрди рдХिрдпा। рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ा рдмंрдЧрд▓ा рдкрдд्рд░ рдеा। рдмाрдж рдоैं рд╢्рд░ोрд░ाрдордкुрд░ рдХे рдкाрджрд░िрдпों рдиे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдк्рд░рдЪाрд░рдкрдд्рд░ "рд╕рдоाрдЪाрд░ рджрд░्рдкрдг" рдХो (27 рдордИ 1818) рдЬрди्рдо 'рджिрдпा। рдЗрди рдк्рд░ाрд░ंрдХ्рд╖िрдХ рдкрдд्рд░ों рдХे рдмाрдж 1823 рдоें рд╣рдоें рдмैंрдЧрд▓ा рднाрд╖ा рдХे 'рд╕рдоाрдЪाрд░рдЪंрдж्рд░िрдХा' рдФрд░ "рд╕ंрд╡ाрдж рдХौрдоुрджी", рдлाрд░рд╕ी рдЙрд░्рджू рдХे "рдЬाрдоे рдЬрд╣ाँрдиुрдоा" рдФрд░ "рд╢рдорд╕ुрд▓ рдЕрдЦрдмाрд░" рддрдеा рдЧुрдЬрд░ाрддी рдХे "рдоुंрдмрдИ рд╕рдоाрдЪाрд░" рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддे рд╣ैं।

рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдмрд╣ुрдд рдмाрдж рдХी рдЪीрдЬ рдирд╣ीं рд╣ै। рджिрд▓्‍рд▓ी рдХा "рдЙрд░्рджू рдЕрдЦрдмाрд░" (1833) рдФрд░ рдорд░ाрдаी рдХा "рджिрдЧ्рджрд░्рд╢рди" (1837) рд╣िंрджी рдХे рдкрд╣рд▓े рдкрдд्рд░ "рдЙрджंрдд рдоाрд░्рддрдб" (1826) рдХे рдмाрдж рд╣ी рдЖрдП। "рдЙрджंрдд рдоाрд░्рддрдб" рдХे рд╕ंрдкाрджрдХ рдкंрдбिрдд рдЬुрдЧрд▓рдХिрд╢ोрд░ рдеे। рдпрд╣ рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдкрдд्рд░ рдеा। рдкрдд्рд░ рдХी рднाрд╖ा рдкрдЫाँрд╣ी рд╣िंрджी рд░рд╣рддी рдеी, рдЬिрд╕े рдкрдд्рд░ рдХे рд╕ंрдкाрджрдХों рдиे "рдордз्рдпрджेрд╢ीрдп рднाрд╖ा" рдХрд╣ा рд╣ै। 

рднाрдЧ-2

7. рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЙрджрднрд╡ рдПрд╡ं рд╡िрдХाрд╕ рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓िрдП ।

Answer:-

рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдХрд╣ाрдиी рднाрд░рддीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╣ै। рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЖрджि рдЙрди्рдиाрдпрдХ рдЬाрддीрдп рдЪेрддрдиा, рдпुрдЧрдмोрдз рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдорд╣рдд्‌ рджाрдпिрдд्рд╡ рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рдг рд╕рдЪेрдд рдеे। рдХрджाрдЪिрдд्‌ рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡िрджेрд╢ी рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рджрдорди-рдиीрддि рдХा рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХाрд░ рд╣ोрдиा рдкрдб़ा рдеा, рдЙрд╕рдХे рдиृрд╢ंрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХी рдпाрддрдиा рдЗрд▓рдиी рдкрдб़ी рдеी।

рдЙрдирди्‍рдиीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рд╣िрди्рджी рдЧрдж्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдФрд░ рд╣िрди्рджी-рдк्рд░рдЪाрд░ рдЖрди्рджोрд▓рди рдЕрдд्рдпрди्рдд рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рднрдпंрдХрд░ рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рднी рдХिрддрдиा рддेрдЬ рдФрд░ рдкुрд╖्рдЯ рдеा рдЗрд╕рдХा рд╕ाрдХ्рд╖्рдп 'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' (рд╕рди्‌ 1878 рдИ, рдоें) 'рд╕ाрд░ рд╕ुрдзाрдиिрдзि' (рд╕рди्‌ 1879 рдИ.) рдФрд░ 'рдЙрдЪिрдд рд╡рдХ्рддा (рд╕рди्‌ 1880 рдИ.) рдХे рдЬीрд░्рдг рдкृрд╖्рдаों рдкрд░ рдоुрдЦрд░ рд╣ै।

рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рдкрд╣рд▓ा рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХा рдЕрдЦрдмाрд░, рдЙрджंрдд рдоाрд░्рддрдб (рдж рд░ाрдЗрдЬिंрдЧ рд╕рди), 30 рдордИ 1826 рдХो рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рджिрди рдХो "рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рджिрд╡рд╕" рдХे рд░ूрдк рдоें рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЯрд╕рдиे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХो рдЪिрд╣िрдирдд рдХिрдпा рдеा।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдоैं рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рджрдмрджрдмे рдХो рдЦрдд्рдо рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рджेрд╢- рд╡िрджेрд╢ рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рджрдмрджрдмा рдеा рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рдЭрдг्рдбा рдЪрд╣ूंрджिрд╢ рд▓рд╣рд░ा рд░рд╣ा рд╣ै। рейреж рдордИ рдХो 'рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рджिрд╡рд╕' рдХे рд░ूрдк рдоें рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╣рдо 1826 рдИ. рд╕े 1873 рдИ. рддрдХ рдХो рд╣рдо рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЪрд░рдг рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 1873 рдИ. рдоें рднाрд░рддेрди्рджु рдиे "рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдоैрдЧрдЬीрди" рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдпрд╣ рдкрдд्рд░ "рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдЪंрдж्рд░िрдХा" рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдЖ।



рд╡ैрд╕े рднाрд░рддेрди्рджु рдХा "рдХрд╡िрд╡рдЪрди рд╕ुрдзा" рдкрдд्рд░ 1867 рдоें рд╣ी рд╕ाрдордиे рдЖ рдЧрдпा рдеा рдФрд░ рдЙрд╕рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоैं рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднाрдЧ рд▓िрдпा рдеा; рдкрд░ंрддु рдирдИ рднाрд╖ाрд╢ैрд▓ी рдХा рдк्рд░рд╡рд░्рддрди 1873 рдоें "рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдоैрдЧрдЬीрди" рд╕े рд╣ी рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рдмीрдЪ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдкрдд्рд░ рдк्рд░рдпोрдЧ рдоाрдд्рд░ рдХрд╣े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрдирдХे рдкीрдЫे рдкрдд्рд░рдХрд▓ा рдХा рдЬ्рдЮाрди рдЕрдерд╡ा рдирдП рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рдХी рднाрд╡рдиा рдирд╣ीं рд╣ै।

рдЗрди рдкрдд्рд░ों рдоें рд╕े рдХुрдЫ рдоाрд╕िрдХ рдеे, рдХुрдЫ рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ। рджैрдиिрдХ рдкрдд्рд░ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдеा "рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╕ुрдзाрд╡рд░्рд╖рдг" рдЬो рдж्рд╡िрднाрд╖ीрдп (рдмंрдЧрд▓ा рд╣िंрджी) рдеा рдФрд░ рдХрд▓рдХрдд्рддा рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддा рдеा। рдпрд╣ рджैрдиिрдХ рдкрдд्рд░ 1871 рддрдХ рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा। рдЕрдзिрдХांрд╢ рдкрдд्рд░ рдЖрдЧрд░ा рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рдеे рдЬो рдЙрди рджिрдиों рдПрдХ рдмрдб़ा рд╢िрдХ्рд╖ाрдХेंрдж्рд░ рдеा рдФрд░ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеीрд╕рдоाрдЬ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░рддे рдеे।

рд╢ेрд╖ рдм्рд░рд╣рдорд╕рдоाрдЬ, рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдФрд░ рдоिрд╢рдирд░िрдпों рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рдХाрд░्рдп рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдеे। рдмрд╣ुрдд рд╕े рдкрдд्рд░ рджुрд╡िрднाрд╖ीрдп (рд╣िंрджी рдЙрд░्рджू) рдеे рдФрд░ рдХुрдЫ рддो рдкंрдЪрднाрд╖ीрдп рддрдХ рдеे। рдЗрд╕рд╕े рднी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдЕрдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рджрд╢ा рд╣ी рд╕ूрдЪिрдд рд╣ोрддी рд╣ै।

рд╣िंрджीрдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдкрдд्рд░ों рдоें "рдмрдиाрд░рд╕ рдЕрдЦрдмाрд░" (1845) рдХाрдлी рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдеा рдФрд░ рдЙрд╕ी рдХी рднाрд╖ाрдиीрддि рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें 1850 рдоें рддाрд░ाрдоोрд╣рди рдоैрдд्рд░ рдиे рдХाрд╢ी рд╕े рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ "рд╕ुрдзाрдХрд░" рдФрд░ 1855 рдоें рд░ाрдЬा рд▓рдХ्рд╖्рдордгрд╕िंрд╣ рдиे рдЖрдЧрд░ा рд╕े "рдк्рд░рдЬाрд╣िрддैрд╖ी" рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЖрд░ंрдн рдХिрдпा рдеा। рд░ाрдЬा рд╢िрд╡рдк्рд░рд╕ाрдж рдХा "рдмрдиाрд░рд╕ рдЕрдЦрдмाрд░" рдЙрд░्рджू рдЖрд╖ाрд╢ैрд▓ी рдХो рдЕрдкрдиाрддा рдеा рддो рдпे рджोрдиों рдкрдд्рд░ рдкंрдбिрддाрдК 'рддрдд्рд╕рдордк्рд░рдзाрди рд╢ैрд▓ी рдХी рдУрд░ рдЭुрдХрддे рдеे। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि 1867 рд╕े рдкрд╣рд▓े рднाрд╖ाрд╢ैрд▓ी рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХिрд╕ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╢ैрд▓ी рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХे рдеे।

рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖ 'рдХрд╡ि рд╡рдЪрдирд╕ुрдзा' рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рд╣рдо рдЙрд╕े рдкрд╣рд▓ा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкрдд्рд░ рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдоाрд╕िрдХ рдеा, рдлिрд░ рдкाрдХ्рд╖िрдХ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЕंрдд рдоें рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ। рднाрд░рддेрди्рджु рдХे рдмрд╣ुрд╡िрдз рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЗрд╕ рдкрдд्рд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ुрдЖ, рдкрд░ंрддु рд╕рдЪ рддो рдпрд╣ рд╣ै рдХि "рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдоैрдЧрдЬीрди" рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди (1873) рддрдХ рд╡े рднी рднाрд╖ाрд╢ैрд▓ी рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдоाрд░्рдЧ рд╣ी рдЦोрдЬрддे рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ैं।

8. рдзрд░्рдордпुрдЧ рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рд▓िрдЦिрдП।

Answer :-

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдн्рдпрддा рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕рдоाрдЪाрд░ों рдХा рдПрдХрдд्рд░ीрдХрд░рдг, рд▓िрдЦрдиा, рдЬाрдирдХाрд░ी рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХрд░рдХे рдкрд╣ुँрдЪाрдиा, рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╕рдо्рдпрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдЖрджि рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं।

рдЖрдЬ рдХे рдпुрдЧ рдоैं рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рднी рдЕрдиेрдХ рдоाрдз्рдпрдо рд╣ो рдЧрдпे рд╣ैं; рдЬैрд╕े - рдЕрдЦрдмाрд░, рдкрдд्рд░िрдХाрдпें, рд░ेрдбिрдпो, рджूрд░рджрд░्рд╢рди, рд╡ेрдм-рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЖрджि। рдмрджрд▓рддे рд╡рдХ्‍рдд рдХे рд╕ाрде рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЕрди्рддрд░्рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╡िрд╖рдп-рд╡рд╕्рддु рддрдеा рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╢ैрд▓ी рдоें рд╡्рдпाрдкрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХिрдП।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рднाрд░рддीрдп рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕рд░рдХाрд░ी рдЧрдЬрдЯ рдпा рдиोрдЯिрдл़िрдХेрд╢рди рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдИ рд╣ै। рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рднी рдоिрдбिрдпा рд╕ंрд╕्рдеाрди рдФрд░ рдЪैрдирд▓ рджिрди рд░ाрдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдЧुрдгрдЧाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдоें рджुрдиिрдпा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдкрд░ рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рднाрд░рддीрдп рдоीрдбिрдпा рдзрд░्рдо, рдЬाрддिрд╡ाрдж, рдорди्рджिрд░ рдорд╕्рдЬिрдж рдХी рддрдеाрдХрдеिрдд рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдЖрдЧे рдирд╣ीं рдмрдв़ рдкा рд░рд╣ी рд╣ैं।

рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоैं рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрди्рдоाрдж, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрдШрдЯрди рд╣ी рдкैрджा рдХрд░ेрдЧी। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоैं рдоिрдбिрдпा рдХी рдирдЬрд░ों рдоें рд╕ेрдХ्рдпुрд▓рд░, рдЙрджाрд░рд╡ाрджी рдпा. рд╕ंрд╡िрдзाрдирд╡ाрджी рд╣ोрдиा рд╕्рд╡рдпं рдоें рдПрдХ рдЧाрд▓ी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।

рдкрдг्рдбिрдд рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू, рд╕рд░рджाрд░ рд╡рд▓्рд▓рдн рднाрдИ рдкрдЯेрд▓, рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж्рд░ рдмोрд╕ рдУрд░ рдоोрд▓ाрдиा рдЖрдЬाрдж рдХे рд╕рдкрдиों рдХा рднाрд░рдд рд╡ाрдХрдИ рдоें рдмрд╣ुрдд рдЦुрдмрд╕ूрд░рдд рдУрд░ рдЦुрд╢рд╣ाрд▓ рд╣ैं рдУрд░ рдЗрд╕ рднाрд░рдд рдХो рд╣рдо рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рддрдеाрдХрдеिрдд рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрди्рдоाрдж рдУрд░ рдЬрдб़рддा рдХी рдУрд░ рдирд╣ीं рдЬाрдиे рджेрдЧे।



рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╢рдм्рдж рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे "рдЬрд░्рдирд▓िрдЬ़्рдо" рдХा рд╣िрди्рджी рд░ूрдкाрди्рддрд░ рд╣ै। рд╢рдм्рджाрд░्рде рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े "рдЬрд░्рдирд▓िрдЬ़्рдо" рд╢рдм्рдж 'рдЬрд░्рдирд▓' рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЖрд╢рдп рд╣ै 'рджैрдиिрдХ'। рдЕрд░्рдеाрдд рдЬिрд╕рдоें рджैрдиिрдХ рдХाрд░्рдпों рд╡ рд╕рд░рдХाрд░ी рдмैрдардХों рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ो। рдЖрдЬ рдЬрд░्рдирд▓ рд╢рдм्рдж 'рдоैрдЧрдЬीрди' рдХा рдж्рдпोрддрдХ рд╣ो рдЪрд▓ा рд╣ै। рдпाрдиी, рджैрдиिрдХ, рджैрдиिрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рдпा рджूрд╕рд░े рдк्рд░рдХाрд╢рди, рдХोрдИ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЬिрд╕рдоें рдХिрд╕ी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╣ो। (рдбॉ. рд╣рд░िрдоोрд╣рди рдПрд╡ं рд╣рд░िрд╢ंрдХрд░ рдЬोрд╢ी- рдЦोрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा, рддрдХ्рд╖рд╢िрд▓ा рдк्рд░рдХाрд╢рди)

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХा рдЕрд╡िрднाрдЬ्рдп рдЕंрдЧ рд╣ै। рдк्рд░рддिрдкрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЬрдЧрдд рдХा рджрд░्рд╢рди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै। рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди, рдЪिрди्рддрди-рдордирди рдФрд░ рдЖрдд्рдоाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдЕрд░्рдеाрдд्‌ рд▓ोрдХрдоंрдЧрд▓ рдХी рдЖрд╡рдиा рдиे рд╣ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдЬрди्рдо рджिрдпा।

рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рддрдеा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╣िрдд рд╕े рдЬुрдб़рдХрд░ рд╣ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕ाрд░्рдердХ рдмрдирддी рд╣ै। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХो рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рджрд╣рд▓ीрдЬ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХी рдЬрдирд╣िрддрдХाрд░ी рдиीрддिрдпों рддрдеा рдпोрдЬрдиा рдХो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓े рддрдмрдХे рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ рдХा рдиिрд░्рд╡ाрд╣ рд╣ी рд╕ाрд░्рдердХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╣ै।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХा рдЪौрдеा рд╕्рддрдо्рдн рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдоें рдпрд╣ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдирд╣ीं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рд╕рдоाрдЬ рдиे рд╣ी рджрд░्рдЬा рджिрдпा рд╣ै।

рдХोрдИ рднी рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рддрднी рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ै рдЬрдм рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░्рдердХ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддी рд░рд╣े। рд╕ाрд░्рдердХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ी рдпрд╣ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрдб़ी рдХी рднूрдоिрдХा рдЕрдкрдиाрдпे।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдкрд░ рдирдЬрд░ рдбाрд▓े рддो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХे рдкूрд░्рд╡ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдеा। рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХे рд▓िрдП рдЪрд▓े рдЖंрджोрд▓рди рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдЕрд╣рдо рдФрд░ рд╕ाрд░्рдердХ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ। рдЙрд╕ рджौрд░ рдоैं рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдкूрд░े рджेрд╢ рдХो рдПрдХрддा рдХे рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдкिрд░ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕े рдЬोрдб़े рд░рдЦा।



рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдФрд░ рд╕ूрдЪрдиा рдХे рдЖрдзिрдХाрд░ (рдЖрд░.рдЯी.рдЖрдИ.) рдиे рдЖрдЬ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдмрд╣ुрдЖрдпाрдоी рдФрд░ рдЕрдирди्рдд рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рдЖрдЬ рдХोрдИ рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд▓рдХ рдЭрдкрдХрддे рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХी рдФрд░ рдХрд░ाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдоीрдбिрдпा рдЖрдЬ рдмрд╣ुрдд рд╕рд╢рдХ्рдд, рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рдХाрд░ी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдкрд╣ुँрдЪ рдФрд░ рдЖрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдФрд░ рднрд▓ाрдИ рд╕े рд╣ी рдЬुрдб़ा рд╣ै, рдХिрдирддु рдХрднी рдХाрд░ рдЗрд╕рдХा рджुрд░рдкрдпोрдЧ рднी рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рд╣ै।

рд╕ंрдЪाрд░ рдХ्рд░ाрди्рддि рддрдеा рд╕ूрдЪрдиा рдХे рдЖрдзिрдХाрд░ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЖрд░्рдеिрдХ рдЙрджाрд░ीрдХрд░рдг рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЪेрд╣рд░े рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмрджрд▓рдХрд░ рд░рдЦ рджिрдпा рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рд╕े рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ी рдЕрдеाрд╣ рдХрдоाрдИ рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдХाрдлी рд╣рдж्рдж рддрдХ рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै।

рдоीрдбिрдпा рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЖрдЬ рдЖрдзिрдХ рд╕े рдЖрдзिрдХ рдХрдоाрдИ рдХा рд╣ो рдЪрд▓ा рд╣ै। рдоीрдбिрдпा рдХे рдЗрд╕ी рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХा рдирддीрдЬा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХा рдз्рдпाрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ों рд╕े рдХрд╣ीं рднрдЯрдХ рдЧрдпा рд╣ै। рдоुрдж्рджों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдмрдЬाрдп рдЖрдЬ рдЗрди्рдлोрдЯेрдоेंрдЯ рд╣ी рдоीрдбिрдпा рдХी рд╕ुрд░्рдЦिрдпों рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै।

рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╡्рдпाрдкрдХрддा рдФрд░ рдЙрд╕ рддрдХ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХा рджुрд╖्рдк्рд░рдпोрдЧ рднी рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рд╣ै। рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдиिрдЬी рднрдб़ाрд╕ рдиिрдХाрд▓рдиे рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рддрдеा рдЖрдкрдд्рддिрдЬрдирдХ рдк्рд░рд▓ाрдк рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕ाрдзрди рдХा рдЧрд▓рдд рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рд╣ैं। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдпрджा-рдХрджा рдоीрдбिрдпा рдХे рдЗрди рдмрд╣ुрдкрдпोрдЧी рд╕ाрдзрдиों рдкрд░ рдЕंрдХुрд╢ рд▓рдЧाрдиे рдХी рдмрд╣рд╕ рднी рдЫिрдб़ рдЬाрддी рд╣ै।

рдЧрдиीрдордд рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдмрд╣рд╕ рд╕ुрдЭाрд╡ों рдФрд░ рд╢िрдХाрдпрддों рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдорд▓ рдХी рдиौрдмрдд рдирд╣ीं рдЖрдиे рдкाрддी। рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХे рд╣िрдд рдоें рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рдЬрд╣ाँ рддрдХ рд╣ो рд╕рдХे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдФрд░ рдиिрд░्рдмाрдз рд░рд╣рдиे рджिрдпा рдЬाрдП, рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЕрдкрдиा рд╣िрдд рдЗрд╕рдоें рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдЖрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ोंрдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдИрдоाрдирджाрд░ рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХे рд▓िрдП рдХрд░рддी рд░рд╣े।

9. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдЯिрдк्рдкрдгी рд▓िрдЦिрдП: 

(рдХ) рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░

Answer :-

рдЕैंрдЯрд╡ाрд░्рддा рдпाрдиी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╕ंрдХрд▓рди рдХा рдПрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рддрд░ीрдХा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕рдоाрдЪाрд░ों рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╕ंрдХрд▓рди рдоें рдпрджि рднेंрдЯрд╡ाрд░्рддा рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рдирдХाрд░ा рджिрдпा рдЬाрдП рддो рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ों рдоें рдШрдЯрдиाрдУं рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдЖрджि рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рддрде्рдпों рдХी рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЫाрдирдмीрди рд╕े рджूрд░ рд╣ी рд░рд╣े рд╣ोрдЧा।

рдКрдкрд░ी рддौрд░ рдкрд░ рдЬो рджेрдЦрдиे рдпा рд╕ुрдирдиे рдХो рдЖрдПрдЧा рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рд╕े рдкाрдардХों рдХी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рд╢ांрддрдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी। рддрде्рдпों рдХी рддрд╣ рдоें рдкрд╣ुंрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рднेंрдЯрд╡ाрд░्рддा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै । рдЗрд╕рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЕрдзिрдХрддрдо рдПрд╡ं рдЕंрд╢ рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХोрдИ рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдРрд╕ी рд╕ूрдЪрдиा рдпा рдЬाрдирдХाрд░ी рдЬाрди рд╕рдХрддा рд╣ै।

рд▓ेрдХिрди рдХिрд╕ी рдХो рдХ्рдпा рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬाрдП рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬाрдП рд╕рдХрддा рд╣ै рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдХि рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдордЬрджूрд░,рдмрдб़ी-рдмрдб़ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЖрджि рд╕рднी рдХे рдкाрд╕ рдХुрдЫ рдиा рдХुрдЫ рдРрд╕ी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै рдФрд░ рдЬिрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рдЖрдо рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдЪुрдиाрд╡ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣рдд्рдпा рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЗрдд्рдпाрджि рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЗрд╕рдоें рдкрдб़ोрд╕ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдпा рдШрдЯрдиा рд╕्рдерд▓ рдкрд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд▓ोрдЧों рд╕े рдмाрддрдЪीрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд▓ेрдиा рдХाрдлी рдоुрд╢्рдХिрд▓ рднी рд╣ोрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рдШрдЯрдиा рдХे рдмाрд░े рдоें рдкूрдЫрддाрдЫ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЙрд╕े рд╕ंрджेрд╣ рдоें рднी рдбाрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै рдЖ рд╕рдХрддा рд╣ै рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рд░िрдкोрд░्рдЯрд░ рдХा рд╣ी рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдЙрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЬीрддें рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХा рдХोрдИ рдоाрд░्рдЧ рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै рдкрд░ेрд╢ाрдиिрдпां рдЙрдаाрдиी рдкрдб़рддी рд╣ै рдЕрд╕рдо рдмंрдз рдФрд░ рдмाрддें рд╕ुрдирдиी рдкрдб़рддी рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╕рдм 'рд░िрдкोрд░्рдЯрд░ों рдХो рд╕ुрдирдиा рдФрд░ рд╕рд╣рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै рддाрдХि рдЙрд╕рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХी рдкूрд░्рддि рд╣ो рд╕рдХे।



рдЖрдХрд╕्рд╕рдоिрдХ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдЗрд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рдХैрдЬुрдЕрд▓ рдЗंрдЯрд░рд╡्рдпू рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдЕрдЪाрдирдХ рд╣ोрддे рд╣ैं рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдпрд╣ рдкूрд░्рд╡ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╡िрднिрди्‍рди рд╣ोрддे рд╣ैं рдПрдХ рд╕ंрд╡ाрджрджाрддा рдФрд░ рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╕्рд░ोрдд рд░ाрд╕्рддे рдоें рдоिрд▓рдХрд░ рдмाрддें рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдпा рдЫाрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоैं рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं

рд╕ंрд╡ाрджрджाрддा рдФрд░ рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╕्рд░ोрдд рдХрднी-рдХрднी рднोрдЬрди рдЕрдерд╡ा рдкाрд░्рдЯी рдХे рджौрд░ाрди рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдмाрддों рдХा рдоीрдиिंрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдмाрддों рдоें рдмिрдиा рдХिрд╕ी рддैрдпाрд░िрдпों рд╡ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХे рд╣ी рдмाрддрдЪीрдд рд╣ोрддी рд╣ैं рдЗрд╕ी рд╡ाрд░्рддा рд╕े рдХрднी-рдХрднी рдПрдХ рдХाрдлी рдмрдб़ी рд╕्рдЯोрд░ी рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░- рд▓ोрдЧों рдХे рдмाрд░े рдоें рд▓ंрдмे рд╡िрд╡рд░рдг рдлीрдЪрд░ рд▓ेрдЦрди рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं

рдЕрдЦрдмाрд░ों рдоें рддो рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдЫрдкрддे рд╣ैं рдордЧрд░ рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдпрд╣ рдирдЬрд░ рдЖрддे рд╣ैं рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рддौрд░ рдкрд░ рд╣рдо рдлिрд▓्рдо рдиाрдЧिрди рдоें рдЕрднिрдиेрддाрдУं рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдкाрддे рд╣ैं рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рд░ोрдд рд╕े рдХाрдлी рдЧрд╣рд░ाрдИ рднрд░े рд╕рд╡ाрд▓ рдкूрдЫрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╕рд╡ाрд▓ рдЙрд╕рдХे рдиिрдЬी рдЬिंрджрдЧी рдХे рдмाрд░े рдоें рдЕрдерд╡ा рдХिрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдХे рдмाрд░े рдоैं рд╣ोрддा рд╣ै

рдХрднी рдЕрдЦрдмाрд░ рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХो рдЬрдЧрд╣ рджेрддे рд╣ैं рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рддौрд░ рдкрд░ рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдСрдл рдЗंрдбिрдпा рдоें рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдПрдбिрдЯोрд░िрдпрд▓ рдкेрдЬ рдкрд░ рдирдЬрд░ рдЖрддे рд╣ैं рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рджैрдиिрдХ рдЬाрдЧрд░рдг рдоें рднी 'рдПрдбिрдЯोрд░िрдпрд▓ рдкेрдЬ рдкрд░ рдирдЬрд░ рдЖрддे рд╣ैं рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдкूрд░ी рд╕्рдЯोрд░ी рдХा рдПрдХ рд╣िрд╕्рд╕ा рднी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рдм्рд▓ॉрдХ рдоें рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдпрд╣ рдХाрдлी рдХрдо рд╕рдордп рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕ंрд╡ाрджрджाрддा рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╕े рд╣ी рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХिрди्рд╣ी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░рд╢्рдиों рдХा рдЙрдд्рддрд░ рдкाрдиा рд╣ोрддा рд╣ै рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╕े рд╕ंрд╡ाрджрджाрддा рди्рдпू рд╕्рдЯोрд░ी рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬ्рдпाрджा рдЬाрдирдХाрд░िрдпां рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрд╕े рдЕрдкрдиी рд╕्рдЯोрд░ी рдоें рдХोрдЯेрд╢рди рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рддे рд╣ैं।

(рдЦ) рд╣ंрд╕

Answer:-

рд╣ंрд╕ рдЕрдиैрдЯिрдбाрдП рдХुрд▓ рдХे рдЬрд▓рдкрдХ्рд╖िрдпों рдХे рд╕िрдЧ्рдирд╕рд╡ंрд╢ рдХे рдкрдХ्рд╖ी рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдЗрд╕рдХी 6 рдЬीрд╡िрдд рдЬाрддिрдпाँ рд╣ैं, рд╣ाрд▓ांрдХि рдЗрд╕рдХी рдХрдИ рдЕрди्рдп рдЬाрддिрдпाँ рднी рдеीं рдЬो рд╡िрд▓ुрдк्рдд рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ैं। рд╣ंрд╕ рдХा рдмрдд्рддрдЦ рдФрд░ рдХрд▓рд╣ंрд╕ рд╕े рдЬीрд╡рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╣ंрд╕ рдЗрди рджोрдиों рд╕े рдЖрдХाрд░ рдоें рдмрдб़े рдФрд░ рд▓рдо्рдмी рдЧрд░्рджрди рд╡ाрд▓े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдирд░ рдФрд░ рдоाрджा рд╣ंрд╕ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЬीрд╡рди-рднрд░ рдХे рд▓िрдП рдЬोрдб़ा рдмрдиाрддे рд╣ैं।

рдЕрдкрдиी рд╕ुंрджрд░рддा рдФрд░ рд▓рдо्рдмी рдпाрдд्рд░ाрдУं рдХे рд▓िрдП рд╣ंрд╕ों рдХो рдХрдИ рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рдоें рдорд╣рдд्рд╡ рдоिрд▓ा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоैं рдЗрд╕े рдмрд╣ुрдд рд╡िрд╡ेрдХी рдкрдХ्рд╖ी рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдФрд░ рдРрд╕ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдиीрд░-рдХ्рд╖ीрд░ рд╡िрд╡ेрдХ (рдкाрдиी рдФрд░ рджूрдз рдХो рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡िрд╡ेрдХ) рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрдж्рдпा рдХी рджेрд╡ी рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХा рд╡ाрд╣рди рд╣ै। рдРрд╕ी рдоाрди्рдпрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╣ंрд╕ों рдХो рдЖрдЬीрд╡рди рдЬोрдб़ा рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рднी рдк्рд░ेрдо-рд╕рдо्рдмрди्рдз рдФрд░ рд╡िрд╡ाрд╣ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।

рд╣ंрд╕ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╕рди्‌ 1930рдИреж рдоें рдмрдиाрд░рд╕ рд╕े рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ुрдЖ рдеा। рдЗрд╕рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХрдоुंрд╢ी рдк्рд░ेрдордЪрди्рдж рдеे। рдк्рд░ेрдордЪрди्рдж рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХрдд्рд╡ рдоें рдпрд╣ рдкрдд्рд░िрдХा рд╣िрди्рджी рдХी рдк्рд░рдЧрддि рдоें рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдИ। рд╕рди्‌ 1933 рдоैं рдк्рд░ेрдордЪрди्рдж рдиे рдЗрд╕рдХा рдХाрд╢ी рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХ рдмрдб़े рдкрд░िрд╢्рд░рдо рд╕े рдиिрдХाрд▓ा। рд╡े рд╕рди्‌ 1930 рд╕े рд▓ेрдХрд░ 1936 рддрдХ рдЗрд╕рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░рд╣े।

рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЬैрдиेрди्рдж्рд░ рдФрд░ рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХी рдкрдд्рдиी рд╢िрд╡рд░ाрдиी рджेрд╡ी рдиे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рдЗрд╕рдХा рд╕рдо्рдкाрджрди рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХिрдпा। рд╣ंрд╕ рдХे рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХों рдоैं рдк्рд░ेрдордЪрди्рдж рд╕्рдоृрддि рдЕंрдХ, рдПрдХांрдХी рдиाрдЯрдХ рдЕंрдХ 1938, рд░ेрдЦाрдЪिрдд्рд░ рдЕंрдХ, рдХрд╣ाрдиी рдЕंрдХ, рдк्рд░рдЧрддि рдЕंрдХ рддрдеा рд╢ाрди्рддि рдЕंрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд░рд╣े। рдЬैрдиेрди्рдж्рд░ рдФрд░ рд╢िрддрд░ाрдиी рджेрд╡ी рдХे рдмाрдж рдЗрд╕рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд╢िрд╡рджाрди рд╕िंрд╣ рдЪौрд╣ाрди рдФрд░ рд╢्рд░ीрдкрдд рд░ाрдп рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЕрдоृрдд рд░ाрдп рдФрд░ рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд्‌ рдирд░ोрдд्рддрдо рдиाрдЧрд░ рд░рд╣े।

рдмрд╣ुрдд рджिрдиों рдмाрдж рд╕рди्‌ 1959 рдоें рд╣ंрд╕ рдХा рдПрдХ рд╡ृрд╣рдд्‌ рд╕ंрдХрд▓рди рд╕ाрдордиे рдЖрдпा рдЬिрд╕рдоें рдмाрд▓рдХृрд╖्рдг рд░ाрд╡ рдФрд░ рдЕрдоृрдд рд░ाрдп рдХे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╕рдо्рдкाрджрди рдоें рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрд╡ं рдЙрд╕рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рдирд╡ीрди рдоूрд▓्рдпों рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।

(рдЧ) рдХрд░्рдорд╡ीрд░

Answer :-

рдпोрдЧрдиिрд╖्рда рд╕्рд╡ाрдоी рдХрд░्рдорд╡ीрд░ рдЬी рдорд╣ाрд░ाрдЬ "рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдпोрдЧ рд╡िрдж्рдпाрдкीрда" рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╣ैं। рд╕्рд╡ाрдоी рдХрд░्рдорд╡ीрд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдк्рд░рдердо рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рднाрд░рдд рдХे рдЧुрд░ुрдХुрд▓ рдХांрдЧрдб़ी рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдпोрдЧ рдоें рдоाрд╕्рдЯрд░्рд╕ рдбिрдЧ्рд░ी рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдХी рдЦोрдЬ рдоें рд╣िрдоाрд▓рдп рдоें рднी рдкрди्рдж्рд░рд╣ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡рд░्рд╖ рд╡्рдпрддीрдд рдХिрдпे рд╣ैं।

рд╕्рд╡ाрдоी рдХрд░्рдорд╡ीрд░ рдХा рдЬрди्рдо рдПрдХ рд╕рдн्рдп рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХिрд╕ाрди рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдЙрдирдХा рдЭुрдХाрд╡ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЬीрд╡рди рдХी рдФрд░ рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрднिрди्‍рди рд╕ंрддों рдФрд░ рдпोрдЧिрдпों, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╕्рд╡ाрдоी рджрдпाрдиंрдж рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рд╕े рдк्рд░ेрд░рдгा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдЙрдо्рд░

рдоें рд╕ंрди्рдпाрд╕ рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рджाрдЦिрд▓ рд╣ो рдЧрдП। рднाрд░рдд рдХे рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдирдЧрд░ рдоैं рдкрд╡िрдд्рд░ рдЧंрдЧा рдХे рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЧुрд░ुрдХुрд▓ рдХांрдЧрдб़ी рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ेрдж, рджрд░्рд╢рди рддрдеा рдпोрдЧ рдоैं рдкोрд╕्рдЯ рдЧ्рд░ेрдЬुрдПрдЯ рдбिрдЧ्рд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी.

рд╡ेрдж, рджрд░्рд╢рди рддрдеा рдпोрдЧ рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдкूрд░ी рдХрд░рдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рд╡े рднाрд░рдд рдХे рдЙрдд्рддрд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдУрд░ рдЕрд╕рдо рдФрд░ рднाрд░рдд рднूрдЯाрди рд╕ीрдоा рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЬाрдХрд░ рдпोрдЧ рдФрд░ рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЖрджिрд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдоें рд▓рдЧ рдЧрдП। рдХुрдЫ рд╕рдордп рдкрд╢्рдЪाрдд рд╡рд╣ рд╣िрдоाрд▓рдп рдкрд░्рд╡рдд рдХो рдк्рд░рд╕्рдеाрди॑ं рдХрд░ рдЧрдП рдФрд░ рдХрдИ рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рд╡рд╣ां рдХी рдХंрджрд░ाрдУं рдоें рд░рд╣ рдХрд░ рд╕ाрдзрдиा рдХी.

рд╣िрдоाрд▓рдп рдХी рдкрд░्рд╡рдд рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ाрдУं рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╕ рд╡ рдн्рд░рдордг рдХे рджौрд░ाрди рдЙрди्рд╣ें рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╕ाрдзू рд╕ंрддों рд╡ рд╕ाрдз्рдпिрдпों рдХी рд╕ंрдЧрдд рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ. 'рддрджोрдкрд░ांрдд рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рд╡ेрдж рддрдеा рдпोрдЧ рдЬ्рдЮाрди рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рдк्рд░рд╕ाрд░ рд╡ рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдоें рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рджिрдпा.

*

Post a Comment (0)
Previous Post Next Post

$ads={1}

$ads={2}

//PASTE ADS CODE HERE